Architektura i urbanistyka
Jak zaprojektować miasto? Nowoczesne miasto — jaka jest współczesna urbanistyka? Przyszłość urbanistyki. Jak zagospodarować przestrzeń miejską? Ekologiczne miasto. Czym jest The New Urbanism? Błędy urbanistów — jak je naprawić?
jaka jest współczesna urbanistyka?
Urbanista tworzący miasto humanistyczne powinien dziś wejść w rolę zarówno „terapeuty” społeczeństwa i przestrzeni, jak i w rolę wizjonera. Powinien rozpocząć od zdiagnozowania problemów społecznych oraz gospodarczych na danym obszarze i zaproponować ewolucyjne zmiany potrzeb użytkowników przestrzeni na co najmniej kilkanaście lat do przodu.
Urbanistyka jest nauką synkretyczną — powinna zawierać w sobie elementy architektury, socjologii, ekonomii, psychologii, proksemiki, ergonomii, antropologii, kulturoznawstwa i ekologii. Architekt, który tworzy plan miasta „od zera” lub rewitalizuje zastaną tkankę miejską, powinien uwzględnić wyniki konsultacji społecznych, uwarunkowania konserwatorskie, zgodność z założeniami planu zagospodarowania lub rewitalizacji.
Aleksander Wołodarski — architekt i urbanista — twierdzi, że dobra urbanistyka to znalezienie równowagi między przestrzenią publiczną a prywatną, monumentalizmem a kameralnością. Ważne jest też zachowanie estetycznej ciągłości urbanistycznej oraz uwzględnianie stylów historycznych w połączeniu z nowatorskimi rozwiązaniami. Należy mieć na względzie, że wzrasta wartość nieruchomości, w których dobrze się mieszka, pracuje i handluje, a obecnie nakreślony plan będzie rzutował na relacje międzyludzkie w przyszłości.
czym jest The New Urbanism?
Jednym z poważnych problemów współczesnych miast jest zanieczyszczenie środowiska, które w sposób szczególny wpływa na zdrowie mieszkańców. Tu trzeba się zgodzić z Le Corbusierem, że ludzie w miastach zawsze będą potrzebować: „słońca, zieleni i przestrzeni”. Aczkolwiek, obecnie dąży się do osiągnięcia tych celów inaczej niż w czasach modernizmu. Nowy urbanizm — jak określany jest współczesny nurt urbanistyki postmodernistycznej — zakłada powrót do klasycznego rozkładu miasta z rozbudowaną siatką komunikacji pieszej, publicznej i rowerowej, kosztem zmniejszonego użycia komunikacji samochodowej. Rozwiązania ekologiczne stały się koniecznością. Odpowiedzi na pytanie, jak dotlenić miasto szuka się w urbanistyce krajobrazu miejskiego i poprzez różne zabiegi rewitalizacji przestrzeni miejskiej — dachy biurowców i budynków mieszkalnych czy estakady zamienione zostają w ogrody i tereny spacerowe. W ten sposób powiększa się obszar przeznaczony pod parki publiczne i tereny rekreacyjne.
Zanika granica między miastem a wsią. Przykładami takich rozwiązań są nowojorski High Line oraz Seoullo 7017 Skygarden. Na temat nowojorskiego wiaduktu kolejowego zamienionego w park przeczytamy w tekście Spacerem po Nowym Jorku. Więcej o koreańskim ogrodzie stworzonym na zrewitalizowanej estakadzie można przeczytać w artykule Seulski High Line.
czego unikać projektując miasta?
Z miasta można czytać jak z otwartej księgi. Widać tu historię miejsca lub jej brak, ale także kulturę i mentalność społeczeństwa współczesnego. Miasta przyszłości mogą rozwijać się w dwóch kierunkach — takim, które bierze pod uwagę wartość i potrzeby indywidualnej osoby (empatyczny model skandynawski), i takim, w którym najważniejszy jest rachunek ekonomiczny. Obecnie te dwie filozofie zaciekle ze sobą walczą. Myśląc o największych metropoliach świata, wydaje się, że zwycięża ta druga — zwłaszcza w szybko rozwijających się miastach azjatyckich. Do czego to prowadzi? Zawsze do cierpienia ludzi biednych, przykładami mogą być „mieszkania-klatki” (cage homes) w Hongkongu lub slumsy i koczowiska powstające w obrębie wielu bogatych miast Europy i Stanów Zjednoczonych.
Jeżeli chcemy dowiedzieć się jak zaprojektować miasto, warto pamiętać jakich błędów należy unikać. Całą gamą grzechów urbanistycznych możemy zaobserwować w Chinach — szybkie procesy urbanizacyjne, z jakimi mamy do czynienia w tym państwie, są pozostawione rywalizującym ze sobą deweloperom. Czasem na drodze ich zachłanności stają tak zwane „domy-gwoździe” (nail houses), których właściciele nie zgadzają się na wysiedlenie. Miasta, z których zniknęła stara zabudowa (hutongi), jak na przykład Shenzhen, nie posiadają historii, są budowane bez estetyki, a mieszkańcami są głównie młodzi ludzie (brak normalnej ciągłości pokoleniowej), inne to miasta-widma, produkty centralnego planowania.
Błędy urbanistów starają się naprawiać sami mieszkańcy miast. Jest tak w przypadku oddolnego nieformalnego rozwoju urbanistycznego. Jego przykładami są ogródki działkowe, które spełniają dwie podstawowe funkcje — hortiterapeutyczną (powrót do natury) i możliwość rozładowania frustracji poprzez odzyskanie poczucia kontroli nad najbliższym otoczeniem — obu tych rzeczy brakuje we współczesnych wielkich aglomeracjach miejskich.
NArchitekTURA I NArchitecTURE to grupa projektowa założona i prowadzona przez Bartosza Haducha. Interdyscyplinarna pracownia łączy działania z zakresu projektowania: urbanistyki, krajobrazu, architektury, wnętrz, grafiki, designu oraz publicystyki. Obecnie trzon zespołu stanowią Bartosz Haduch, Łukasz Marjański, Michał Haduch i Michał Sapeta, jednak w zależności od specyfiki poszczególnych zleceń jego skład uzupełniany jest o specjalistów z różnych branż, od konstruktorów i technologów po socjologów, biologów, artystów czy projektantów mody. Nazwa NArchitekTURA to rezultat połączenia słów: natura i architektura. Współzależność i symbioza tych dwóch obszarów są kluczowe dla filozofii projektowej grupy. Naturalne materiały i procesy pojawiają się w różnych skalach i formach w większości projektów pracowni. Zrównoważony rozwój, ekologia, recykling, zmiany klimatyczne, cykliczność pór roku i dnia, światło i cień, zagadnienia związane z czasem i jego przemijaniem oraz wpływ wymienionych czynników na życie ludzkie - to główne tematy poruszane w pracach grupy. W polu zainteresowań pracowni leżą również różne sposoby zapisu informacji: muzyki, obrazu, tekstu itp. Przy powstawaniu poszczególnych koncepcji inspirację dla projektantów stanowią nieraz przeciwstawne źródła: od studiów badawczych po działania intuicyjne, od historii po futurologię, od botaniki po behawioryzm, od technologii po sztukę i poszukiwanie piękna w codzienności. NArchitekTURA i Bartosz Haduch są laureatami licznych nagród: m.in wyróżnienia dla jednej z najbardziej utalentowanych młodych pracowni świata w ramach Wallpaper* Architects Directory 2010 czy pierwszego miejsca w międzynarodowym konkursie na projekt Ambasady Europy. Prace grupy prezentowane były podczas ekspozycji m.in. w Parlamencie Europejskim w Brukseli, kompleksie Ambasad Państw Skandynawskich w Berlinie, Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie oraz w stołecznej Narodowej Galerii Sztuki - Zachęta. Projekty zespołu publikowane były w wielu międzynarodowych czasopismach, jak Wallpaper*, Domus, Mark-Magazine, Elle Decoration czy A&B. Bartosz Haduch i Michał Haduch zajmują się także krytyką architektoniczną, współpracując m.in. z magazynami: Mark-Magazine, Wallpaper*, Domus, Häuser, World Architecture, A&B, Autoportret, Vox Design, Futu Design Guide, 2+3D, MOCAK Forum, Architektura-Murator i ARCH. NArchitekTURA publikuje również książki dotyczące różnych dziedzin projektowania i sztuki, m.in.: Architectourism 01 - HISZPANIA (wyróżniona Nagrodą Magellana 2012) oraz Herzog & de Meuron. Architekci (i) Artyści (nagrodzona stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Młoda Polska). Uzupełnieniem praktyki zawodowej Bartosza Haducha jest działalność naukowa i edukacyjna uhonorowana stopniem doktora nauk technicznych w 2011 roku. Obecnie grupa NArchitekTURA pracuje nad projektami w Polsce, Portugalii i Maroku oraz dwiema książkami.
