Bezpieczeństwo użytkowania

§ 291.  OPINIA nr ZR 108
Budynek i urządzenia z nim związane powinny być projektowane i wykonane w sposób niestwarzający niemożliwego do zaakceptowania ryzyka wypadków w trakcie użytkowania, w szczególności przez uwzględnienie przepisów niniejszego działu.

§ 292.
1. Wejścia do budynku o wysokości powyżej dwóch kondygnacji nadziemnych, mającego pomieszczenia przeznaczone na pobyt ludzi, należy ochraniać daszkiem lub podcieniem ochronnym o szerokości większej co najmniej o 1 m od szerokości drzwi oraz o wysięgu lub głębokości nie mniejszej niż 1 m w budynkach niskich (N) i 1,5 m w budynkach wyższych. Wymaganie to nie dotyczy budynków na terenie zakładów karnych, aresztów śledczych oraz zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich.

2. Daszek, o którym mowa w ust. 1, powinien mieć konstrukcję umożliwiającą przeniesienie ewentualnych obciążeń, jakie w prawdopodobnym zakresie może spowodować upadek okładzin elewacyjnych, skrzydeł okiennych lub szyb.

§ 293.
1. Tablice informacyjne, reklamy i podobne urządzenia oraz dekoracje powinny być tak usytuowane, wykonane i zamocowane, aby nie stanowiły zagrożenia bezpieczeństwa dla użytkowników budynku i osób trzecich.

2. Daszki, balkony oraz stałe i ruchome osłony przeciwsłoneczne mogą być umieszczane na wysokości co najmniej 2,4 m nad poziomem chodnika, z pozostawieniem nieosłoniętego pasma ruchu od strony jezdni o szerokości co najmniej 1 m.

3. Wystawy sklepowe, gabloty reklamowe, a także obudowy urządzeń technicznych nie mogą być wysunięte poza płaszczyznę ściany zewnętrznej budynku o więcej niż 0,5 m — przy zachowaniu użytkowej szerokości chodnika nie mniejszej niż 2 m oraz zapewnieniu bezpieczeństwa ruchu dla osób z dysfunkcją narządu wzroku.

4. Skrzydła drzwiowe i okienne oraz kraty, okiennice lub inne osłony, w pozycji otwartej lub zamkniętej, nie mogą zawężać szerokości użytkowej chodnika usytuowanego bezpośrednio przy ścianie zewnętrznej budynku, w której się znajdują.

5. Wymaganie określone w ust. 4 dotyczy także zewnętrznych schodów i pochylni.

6. Urządzenia oświetleniowe, w tym reklamy, umieszczone na zewnątrz budynku lub w jego otoczeniu nie mogą powodować uciążliwości dla jego użytkowników ani też przechodniów i kierowców. Jeżeli światło skierowane jest na elewację budynku zawierającą okna, natężenie oświetlenia na tej elewacji nie może przekraczać 5 luksów w przypadku światła białego i 3 luksów w przypadku światła kolorowego lub światła o zmieniającym się natężeniu, błyskowego, ewentualnie pulsującego.

§ 294.
1. Wpusty kanalizacyjne, pokrywy urządzeń sieci uzbrojenia terenu i instalacji podziemnych oraz inne osłony otworów, usytuowane na trasie przejścia lub przejazdu, powinny znajdować się w płaszczyźnie chodnika lub jezdni.

2. Wpusty kanalizacyjne oraz ażurowe osłony otworów w płaszczyźnie chodnika lub przejścia przez jezdnię powinny mieć odstępy między prętami lub średnice otworów nie większe niż 20 mm.

3. Umieszczenie odbojów, skrobaczek, wycieraczek do obuwia lub podobnych urządzeń wystających ponad poziom płaszczyzny dojścia w szerokości drzwi wejściowych do budynku jest zabronione.

§ 295.
Skrzydła drzwiowe, wykonane z przezroczystych tafli, powinny być oznakowane w sposób widoczny i wykonane z materiału zapewniającego bezpieczeństwo użytkowników w przypadku stłuczenia.

§ 296.
1. Schody zewnętrzne i wewnętrzne, służące do pokonania wysokości przekraczającej 0,5 m, powinny być zaopatrzone w balustrady lub inne zabezpieczenia od strony przestrzeni otwartej.

2. W budynku mieszkalnym jednorodzinnym, zagrodowym i rekreacji indywidualnej warunek określony w ust. 1 uważa się za spełniony również wówczas, gdy schody i pochylnie o wysokości do 1 m, niemające balustrad, są obustronnie szersze w stosunku do drzwi lub innego przejścia, do którego prowadzą, co najmniej po 0,5 m.

3. Schody zewnętrzne i wewnętrzne, o których mowa w ust. 1, w budynku użyteczności publicznej powinny mieć balustrady lub poręcze przyścienne, umożliwiające lewo- i prawostronne ich użytkowanie. Przy szerokości biegu schodów większej niż 4 m należy zastosować dodatkową balustradę pośrednią.

§ 297.
Konstrukcja schodów, pochylni, pomostów i galerii, służących komunikacji ogólnej w budynku mieszkalnym, zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej, nie może być podatna na wywoływane przez użytkowników drgania.

§ 298.
1. Balustrady przy schodach, pochylniach, portfenetrach, balkonach i loggiach nie powinny mieć ostro zakończonych elementów, a ich konstrukcja powinna zapewniać przeniesienie sił poziomych, określonych w Polskiej Normie dotyczącej podstawowych obciążeń technologicznych i montażowych. Wysokość i wypełnienie płaszczyzn pionowych powinny zapewniać skuteczną ochronę przed wypadnięciem osób. Szklane elementy balustrad powinny być wykonane ze szkła o podwyższonej wytrzymałości na uderzenia, tłukącego się na drobne, nieostre odłamki.   OPINIA nr ZR 155

2. Wysokość i prześwity lub otwory w wypełnieniu balustrad powinny mieć wymiary określone w tabeli:

Wysokość i prześwity lub otwory w wypełnieniu balustrad powinny mieć wymiary określone

3. W budynku, w którym przewiduje się zbiorowe przebywanie dzieci bez stałego nadzoru, balustrady powinny mieć rozwiązania uniemożliwiające wspinanie się na nie oraz zsuwanie się po poręczy.

4. Przy balustradach lub ścianach przyległych do pochylni, przeznaczonych dla ruchu osób niepełnosprawnych, należy zastosować obustronne poręcze, umieszczone na wysokości 0,75 i 0,9 m od płaszczyzny ruchu.

5. Poręcze przy schodach zewnętrznych i pochylniach, przed ich początkiem i za końcem, należy przedłużyć o 0,3 m oraz zakończyć w sposób zapewniający bezpieczne użytkowanie.

6. Poręcze przy schodach i pochylniach powinny być oddalone od ścian, do których są mocowane, co najmniej 0,05 m.

7. Balustrady oddzielające różne poziomy w halach sportowych, teatrach, kinach, a także w innych budynkach użyteczności publicznej powinny zapewniać bezpieczeństwo użytkowników także w przypadku paniki. Dopuszcza się obniżenie pionowej części balustrady do 0,7 m, pod warunkiem uzupełnienia jej górną częścią poziomą o szerokości dającej łącznie z częścią pionową wymiar co najmniej 1,2 m.

§ 299.
1. Okna w budynku powyżej drugiej kondygnacji nadziemnej, a także okna na niższych kondygnacjach, wychodzące na chodniki lub inne przejścia dla pieszych, powinny mieć skrzydła otwierane do wewnątrz.

2. Dopuszcza się stosowanie okien otwieranych na zewnątrz, o poziomej osi obrotu i maksymalnym wychyleniu skrzydła do 0,6 m, mierząc od lica ściany zewnętrznej, pod warunkiem zastosowania w nich szyb zapewniających bezpieczeństwo użytkowania oraz umożliwienia ich mycia, konserwacji i naprawy od wewnątrz pomieszczeń lub z urządzeń technicznych instalowanych na zewnątrz budynku.

3. Przepisów określonych w ust. 1 i 2 nie stosuje się do budynku wpisanego do rejestru zabytków.

4. Okna w budynku wysokościowym, na kondygnacjach położonych powyżej 55 m nad terenem, powinny mieć zabezpieczenia umożliwiające ich otwarcie tylko przez osoby mające upoważnienia właściciela lub zarządcy budynku.

5. Okna w pomieszczeniach przewidzianych do korzystania przez osoby niepełnosprawne powinny mieć urządzenia przeznaczone do ich otwierania, usytuowane nie wyżej niż 1,2 m nad poziomem podłogi.

§ 300.    OPINIA nr ZR 155
1. Kraty zewnętrzne, zastosowane w otworach okiennych i balkonowych, powinny być wykonane w sposób zapobiegający możliwości wspinania się po nich do pomieszczeń położonych na wyższych kondygnacjach.

2. Kraty i okiennice, w co najmniej jednym otworze okiennym, powinny otwierać się od wewnątrz:

1) mieszkania;

2) pomieszczenia mieszkalnego znajdującego się w budynku innym niż mieszkalnym;

3) pomieszczenia przeznaczonego na pobyt ludzi w suterenie lub w budynku tymczasowym z materiałów palnych;

4) pomieszczeń, o których mowa w § 239 ust. 2.

3. Wymagania, o których mowa w ust. 1 i 2, nie dotyczą zakładów karnych i aresztów śledczych oraz zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich.

§ 301. 
1. W budynku na kondygnacjach położonych poniżej 25 m nad terenem odległość między górną krawędzią wewnętrznego podokiennika a podłogą powinna wynosić co najmniej 0,85 m, z wyjątkiem przyziemia oraz ścianek podokiennych w loggii, na tarasie lub galerii, gdzie nie podlega ona ograniczeniom.

2. W budynku na kondygnacjach położonych powyżej 25 m nad terenem między górną krawędzią podokiennika a podłogą należy zachować odległość co najmniej 1,1 m, z wyjątkiem okien wychodzących na loggie, tarasy lub galerie.

3. Wysokość położenia podokiennika, określona w ust. 1 i 2, może być pomniejszona, pod warunkiem zastosowania

zabezpieczenia okna balustradą do wymaganej wysokości lub zastosowania w tej części okna skrzydła nieotwieranego i szkła o podwyższonej wytrzymałości.

§ 302.
1. W budynku z pomieszczeniami przeznaczonymi na pobyt ludzi temperatura na powierzchni elementów centralnego ogrzewania, niezabezpieczonych przed dotknięciem przez użytkowników, nie może przekraczać 90°C.

2. W budynku, o którym mowa w ust. 1, lecz z ogrzewaniem powietrznym, temperatura strumienia powietrza w odległości 1 cm od wylotu do pomieszczenia nie może przekraczać 70°C — jeżeli znajduje się on na wysokości ponad 3,5 m od poziomu podłogi i 45°C — w pozostałych przypadkach.

3. W pomieszczeniu przeznaczonym na zbiorowy pobyt dzieci oraz osób niepełnosprawnych na grzejnikach centralnego ogrzewania należy umieszczać osłony, ochraniające od bezpośredniego kontaktu z elementem grzejnym.

4. W budynkach przeznaczonych na zbiorowy pobyt dzieci i osób niepełnosprawnych, w instalacji wody ciepłej powinny być stosowane termostatyczne zawory mieszające z ograniczeniem maksymalnej temperatury do 43°C, a w instalacjach prysznicowych do 38°C, zapobiegające poparzeniu.

§ 303. 
1. W budynku na kondygnacjach położonych powyżej 25 m nad terenem zabrania się stosowania balkonów. Nie dotyczy to balkonów o przeznaczeniu technologicznym.  OPINIA nr ZR 129

2. W budynku na kondygnacjach położonych powyżej 25 m nad terenem można stosować loggie wyłącznie z balustradami pełnymi. Stosowanie logii powyżej 55 m nad terenem jest zabronione.   OPINIA nr ZR 200

3. W budynku na kondygnacjach położonych powyżej 12 m, lecz nie wyżej niż 25 m nad terenem, można stosować portfenetry, pod warunkiem zastosowania w nich progów o wysokości co najmniej 0,15 m.

§ 304.
1. Przeszklenie okien połaciowych, których krawędź jest usytuowana na wysokości ponad 3 m nad poziomem podłogi, świetlików oraz dachów w budynkach użyteczności publicznej i zakładów pracy, powinno być wykonane ze szkła lub innego materiału o podwyższonej wytrzymałości na uderzenie.

2. Okładzina szklana ścian zewnętrznych budynku wysokiego i wysokościowego powinna być wykonana ze szkła o podwyższonej wytrzymałości na uderzenia, tłukącego się na drobne, nieostre odłamki.

§ 305.
1. Nawierzchnia dojść do budynków, schodów i pochylni zewnętrznych i wewnętrznych, ciągów komunikacyjnych w budynku oraz podłóg w pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi, a także posadzki w garażu, powinna być wykonana z materiałów niepowodujących niebezpieczeństwa poślizgu.

2. Posadzki i wykładziny w pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi powinny być wykonane z materiałów antyelektrostatycznych, spełniających warunki określone w Polskich Normach dotyczących ochrony przed elektrycznością statyczną.

3. Nawierzchnia zewnętrznej pochylni samochodowej o nachyleniu większym niż 15% powinna być karbowana.

§ 306.
1. W budynku użyteczności publicznej, produkcyjnym i magazynowym, w miejscach, w których następuje zmiana poziomu podłogi, należy zastosować rozwiązania techniczne, plastyczne lub inne sygnalizujące tę różnicę.

2. W budynkach, o których mowa w ust. 1, powierzchnie spoczników schodów i pochylni powinny mieć wykończenie wyróżniające je odcieniem, barwą bądź fakturą, co najmniej w pasie 30 cm od krawędzi rozpoczynającej i kończącej bieg schodów lub pochylni.

§ 307.
W budynku produkcyjnym i magazynowym, w których mogą wystąpić zmienne obciążenia użytkowe stropów, schodów lub pomostów roboczych, należy w widocznym miejscu umieścić tablicę informacyjną, określającą dopuszczalną wielkość obciążenia tych elementów.

§ 308.
1. W budynkach o dwóch lub więcej kondygnacjach nadziemnych należy zapewnić wyjście na dach co najmniej z jednej klatki schodowej, umożliwiające dostęp na dach i do urządzeń technicznych tam zainstalowanych.

2. W budynkach wysokich (W) i wysokościowych (WW) wyjścia, o których mowa w ust. 1, należy zapewnić z każdej klatki schodowej.

3. Jako wyjście z klatki schodowej na dach należy stosować drzwi o szerokości 0,8 m i wysokości co najmniej 1,9 m lub klapy wyłazowe o wymiarze 0,8 × 0,8 m w świetle, do których dostęp powinien odpowiadać warunkom określonym w § 101.

4. Na dachu o spadku ponad 25% oraz na dachu pokrytym materiałami łamliwymi (tłukącymi) należy wykonać stałe dojścia do kominów, urządzeń technicznych oraz anten radiowych i telewizyjnych.

5. Dojścia, o których mowa w ust. 4, na odcinkach o nachyleniu ponad 25% powinny mieć zabezpieczenia przed poślizgiem.

6. Na dachu o spadku ponad 100% powinny być zamocowane stałe uchwyty dla lin bezpieczeństwa lub bariery ochronne nad dolną krawędzią dachu.

 

Interpretacje zapisów ustawy

Opinie ekspertów i rzeczoznawców

Treść pytania

1. Czy balustrada wykonana z odpowiedniego szkła pełnego, bezpiecznego, laminowanego mocowana w loggiach w budynku wysokim powyżej 25 m nad terenem (X i XI piętro) spełnia wymagania balustrady jako pełnej zgodnie z par. 303 ust. 2 Rozporządzenia w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie.

2. Czy w budynku mieszkalnym czterokondygnacyjnym, z garażem podziemnym (czyli z 1 kondygnacją podziemną), lokalizacja kotłowni gazowej powyżej 60 kW do 2000 kW na parterze, a nie na najwyższej kondygnacji budynku spełni wymogi obecnie obowiązującego rozporządzenia WT (Dz.U. z 2020 r. poz. 1608, 2351), w świetle którego część podziemna budynku to teraz kondygnacja oraz w świetle stanowiska Komendanta Głównego Państwowej Straży Pożarnej, zgodnie z którym niedopuszczalna jest lokalizacja kotłowni w kondygnacjach podziemnych.

Podstawa prawna

[1] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim winny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. z 2019 r. poz. 1065 z późn. zm.)

Ad. 1

§ 298. 1. Balustrady przy schodach, pochylniach, portfenetrach, balkonach i loggiach nie powinny mieć ostro zakończonych elementów, a ich konstrukcja powinna zapewniać przeniesienie sił poziomych, określonych w Polskiej Normie dotyczącej podstawowych obciążeń technologicznych i montażowych. Wysokość i wypełnienie płaszczyzn pionowych powinny zapewniać skuteczną ochronę przed wypadnięciem osób. Szklane elementy balustrad powinny być wykonane ze szkła o podwyższonej wytrzymałości na uderzenia, tłukącego się na drobne, nieostre odłamki.
(…)

§ 303. 2. W budynku na kondygnacjach położonych powyżej 25 m nad terenem można stosować loggie wyłącznie z balustradami pełnymi. Stosowanie logii powyżej 55 m nad terenem jest zabronione.

Ad. 2

§ 3. Ilekroć w rozporządzeniu jest mowa o:
(…)

16) kondygnacji — należy przez to rozumieć poziomą część budynku, zawartą pomiędzy powierzchnią posadzki na stropie lub najwyżej położonej warstwy podłogowej na gruncie a powierzchnią posadzki na stropie lub warstwy osłaniającej izolację cieplną stropu, znajdującego się nad tą częścią budynku, przy czym za kondygnację uważa się także poddasze z pomieszczeniami przeznaczonymi na pobyt ludzi oraz poziomą część budynku stanowiącą przestrzeń na urządzenia techniczne, mającą średnią wysokość w świetle większą niż 2 m; za kondygnację nie uznaje się nadbudówek ponad dachem, takich jak maszynownia dźwigu, centrala wentylacyjna, centrala klimatyzacyjna, obudowa wyjścia z klatki schodowej, kotłownia lub inne pomieszczenia techniczne;

17) kondygnacji podziemnej — należy przez to rozumieć kondygnację zagłębioną poniżej poziomu przylegającego do niej terenu co najmniej w połowie jej wysokości w świetle, a także każdą usytuowaną pod nią kondygnację;

18) kondygnacji nadziemnej — należy przez to rozumieć każdą kondygnację niebędącą kondygnacją podziemną;

(…)

§ 176. 1. Pomieszczenia przeznaczone do instalowania kotłów na paliwa gazowe powinny odpowiadać wymaganiom § 172 oraz innym przepisom rozporządzenia, a także odpowiadać wymaganiom określonym w Polskiej Normie dotyczącej kotłowni wbudowanych na paliwa gazowe o gęstości względnej mniejszej niż 1.
(…)

Kotły na paliwa gazowe o łącznej mocy cieplnej powyżej 60 kW do 2000 kW należy instalować w służącym wyłącznie do tego celu pomieszczeniu technicznym lub w budynku wolno stojącym przeznaczonym wyłącznie na kotłownię.
(…)

Kubatura pomieszczeń z kotłami na paliwa gazowe o łącznej mocy cieplnej do 60 kW oraz z kotłami o mocy cieplnej powyżej 60 kW pobierającymi powietrze z pomieszczeń powinna odpowiadać wymaganiom określonym w § 172.

Kubatura pomieszczeń z kotłami, o których mowa w ust. 4 i 5, z zamkniętą komorą spalania, powinna być określana indywidualnie, przy uwzględnieniu warunków technicznych i technologicznych, a także wymagań eksploatacyjnych.

W pomieszczeniu z zainstalowanymi kotłami, o których mowa w ust. 4 i 5, zabrania się instalowania urządzeń przeznaczonych do pomiaru zużycia gazu.
Do pomieszczeń technicznych z zainstalowanymi kotłami o łącznej mocy cieplnej powyżej 60 kW do 2000 kW, zlokalizowanych w budynku o innym przeznaczeniu niż kotłownia, należy doprowadzić odrębny przewód gazowy, z którego nie mogą być zasilane pozostałe urządzenia gazowe w tym budynku.

[2] Stanowisko Komendanta Głównego Państwowej Straży Pożarnej z 2012 r „odnośnie dopuszczalnych miejsc lokalizacji w budynkach kotłowni gazowych o mocy od 60 kW do 2000 kW na paliwa gazowe o gęstości względnej mniejszej niż 1”

(…) wyjaśnia się, że kotłownie gazowe o mocy od 60 kW do 2000 kW na paliwa gazowe o gęstości względnej mniejszej niż 1, zgodnie z § 176 ust. 1 i ust. 4 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12.04.2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. Nr 75, poz. 690 z późn. zm.), oraz zgodnie z przywołanymi przez ten przepis wymaganiami Polskiej Normy PN-B-02431-1:1999 „Kotłownie wbudowane na paliwa gazowe o gęstości względnej mniejszej niż 1. Wymagania.”, należy instalować w służącym wyłącznie do tego celu pomieszczeniu technicznym lub w budynku wolnostojącym przeznaczonym wyłącznie na kotłownię. Rozpatrywane pomieszczenia techniczne przeznaczone na kotłownie mogą być lokalizowane w nowoprojektowanych budynkach o wysokości do 4 kondygnacji nadziemnych włącznie na kondygnacji najwyższej lub najniższej nadziemnej (parterze). W budynku o liczbie kondygnacji większej niż 4 nadziemne, kotłownię należy lokalizować na najwyższej kondygnacji budynku. Nad pomieszczeniem na najwyższej kondygnacji, w którym będzie zlokalizowana kotłownia powinien być „lekki dach”, swobodnie ułożony na konstrukcji nośnej, wykonany z materiałów niepalnych.

W świetle powyższego niedopuszczalna jest lokalizacja wspomnianych kotłowni o mocy cieplnej od 60 kW do 2000 kW na kondygnacjach podziemnych nowoprojektowanych budynków. (…)

[3] Polska Norma PN-B-02431-1:1999 „Kotłownie wbudowane na paliwa gazowe o gęstości względnej mniejszej niż 1. Wymagania.”

Odpowiedzi

Ad. 1

W § 298. ust. 1 Rozporządzenia MI [1] zawarte są wymogi dla balustrad stosowanych na loggiach gdzie:
konstrukcja powinna zapewniać przeniesienie sił poziomych, określonych w Polskiej Normie dotyczącej podstawowych obciążeń technologicznych i montażowych. Wysokość i wypełnienie płaszczyzn pionowych powinny zapewniać skuteczną ochronę przed wypadnięciem osób. Szklane elementy balustrad powinny być wykonane ze szkła o podwyższonej wytrzymałości na uderzenia, tłukącego się na drobne, nieostre odłamki.

Ponadto zgodnie z § 303. ust. 2 Rozporządzenia MI [1] w budynku na kondygnacjach położonych powyżej 25 m nad terenem można stosować loggie wyłącznie z balustradami pełnymi. Stosowanie logii powyżej 55 m nad terenem jest zabronione.

Obecne możliwości techniczne i materiałowe pozwalają na wykonanie balustrady pełnej z wypełnieniem ze szkła, w której zarówno konstrukcja mocowania, jak i szklane wypełnienie zapewnia przeniesienie sił poziomych, określonych w Polskiej Normie dotyczącej podstawowych obciążeń technologicznych i montażowych, a wysokość i wypełnienie płaszczyzn pionowych zapewniają skuteczną ochronę przed wypadnięciem osób.

W praktyce, z uwagi na wymogi bezpieczeństwa, stosuje się jako wypełnienie balustrady szkło o odpowiedniej grubości, złożone z kilku warstw, hartowane i laminowane (stosowne obliczenia wykonuje producent szkła). Laminowanie ma zapobiec wypadnięciu szkła z ramy (mocowań) balustrady przy pęknięciu (szyby hartowane również mogą ulec pęknięciu). Ponadto niezwykle istotne jest zapewnienie odpowiedniej, ww. wytrzymałości dla każdego elementu tj. ramy w której znajduje się szkło (lub zamocowań bezramowych), wytrzymałości połączenia szkło–metal oraz wytrzymałości zamocowań zestawu do konstrukcji nośnej budynku. Na wszystkie powyższe rozwiązania techniczne należy przedstawić atesty i dopuszczenia, dokumentujące wytrzymałość oraz trwałość zarówno dla poszczególnych elementów, jak i dla całości zestawu. Przedstawione przez producenta atesty i dopuszczenia np.: Krajowa ocena techniczna lub deklaracja zgodności z Polską Normą itp. mają być zgodne z Ustawą z dnia 16 kwietnia 2004 r. o wyrobach budowlanych (Dz.U. 2004 Nr 92 poz. 881, Dz.U. z 2021 r. poz. 1213).

Wniosek:

Wykonana i zamocowana zgodnie z powyższym opisem balustrada z pełnym wypełnieniem szklanym spełnia wymagania balustrady jako pełnej zgodnie z par. 303 ust. 2 Rozporządzenia MI [1].

Ad. 2

Zgodnie ze Stanowiskiem Komendanta Głównego Państwowej Straży Pożarnej z 2012 r. [2] odnośnie dopuszczalnych miejsc lokalizacji w budynkach kotłowni gazowych o mocy od 60 kW do 2000 kW na paliwa gazowe o gęstości względnej mniejszej niż 1, pomieszczenia techniczne przeznaczone na kotłownie mogą być lokalizowane w nowoprojektowanych budynkach o wysokości do 4 kondygnacji nadziemnych włącznie na kondygnacji najwyższej lub najniższej nadziemnej (parterze). Dodatkowym warunkiem przy lokalizacji ww. kotłowni jest to, aby pomieszczenie techniczne przeznaczone na kotłownię spełniało wymogi § 176 ust. 1 i ust. 4 Rozporządzenia MI [1] oraz wymagania Polskiej Normy PN-B-02431-1:1999 „Kotłownie wbudowane na paliwa gazowe o gęstości względnej mniejszej niż 1. Wymagania.”[3]

Z racji opublikowania Stanowiska Komendanta Głównego Państwowej Straży Pożarnej [2] w 2012 r dokument ten odnosi się do ówcześnie obowiązującego Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim winny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. z 2012 r. nr 75 poz. 690) w którym istotne dla niniejszej opinii § 176 ust. 1 i ust. 4 mają identyczne brzmienie jak obecnie w Rozporządzeniu MI [1]. Również Polska Norma PN-B-02431-1:1999 [3] nie została obecnie zastąpiona nowszą PN. Odniesienie się w Stanowisku Komendanta Głównego PSP z 2012 r. do nieaktualnych definicji kondygnacji podziemnych (piwnic) nie ma tu żadnego znaczenia. Istotne jest to, że zgodnie ze Stanowiskiem KG PSP [2] niedopuszczalna jest lokalizacja wspomnianych kotłowni o mocy cieplnej od 60 kW do 2000 kW na kondygnacjach podziemnych nowoprojektowanych budynków. Ponadto obecnie, w przypadku kwalifikacji piwnicy jako kondygnacji nadziemnej, można zaprojektować na niej kotłownię gazową — jako na najniższej kondygnacji nadziemnej.

Wniosek:

Z zapisów Stanowiska Komendanta Głównego Państwowej Straży Pożarnej z 2012 r [2] wynika, że kotłownie gazowe o mocy od 60 kW do 2000 kW na paliwa gazowe o gęstości względnej mniejszej niż 1, mogą być lokalizowane w nowoprojektowanych budynkach o wysokości do 4 kondygnacji nadziemnych zarówno (włącznie) na kondygnacji najwyższej lub najniższej nadziemnej. Równocześnie należy spełnić wymogi § 176 ust. 1 i ust. 4 Rozporządzenia MI [1] oraz Polskiej Normy PN-B-02431-1:1999 [3].

 

(KS)


Niniejszy dokument nie stanowi oficjalnej wykładni przepisów prawa i nie może być stosowany jako podstawa prawna do rozstrzygnięć w indywidualnych sprawach. Opinie i propozycje zawarte w stanowiskach Małopolskiej Okręgowej Izby Architektów RP należy traktować jako materiał pomocniczy.

Kraków, 12 sierpnia 2021 r.

opinia

OPINIA nr ZR 155: Wysokość balustrady lub nieotwieranej części okna

odnośnik do zapisu ustawy:

Treść zapytania

Pytanie nr 1

Zwracam się z prośbą o określenie prawidłowo dobranej wysokości balustrady od poziomu wykończonej posadzki zabezpieczającej okno o obniżonym podokienniku. Czy zabezpieczenie balustradą do „wymaganej wysokości” oznacza wymaganą wysokość zgodnie z § 301, pkt 1 Rozporządzenia jak dla podokiennika tj. 85 cm do wierzchu pochwytu balustrady (rys. 1) czy wymaganą wysokość zgodnie z § 298, pkt 2 Rozporządzenia jak dla balustrad tj. 110 cm do wierzchu pochwytu balustrady (rys. 2)?

Opinia 155, rys1

Pytanie nr 2

Jaka jest prawidłowa wysokość górnej krawędzi nieotwieranej części skrzydła okiennego szklonego szybą bezpieczną, jeżeli takie rozwiązanie zostanie zastosowane dla okna o obniżonym podokienniku. Tak jak w pytaniu nr 1 czy jest to 85 cm jak dla podokiennika (rys. 3) czy 110 cm jak dla balustrady (rys. 4)?

Opinia 155, rys. 2

Pytanie nr 3

Czy wymaganą wysokość balustrady lub nieotwieranej części okna w przypadku stosowania okien z obniżonym podokiennikiem należy mierzyć od wykończonej posadzki w pomieszczeniu, w którym znajduje się okno (rys. 5) czy od poziomu wykończonego parapetu (rys. 6, 7)?

Opinia nr 155, rys. 3

Podstawa prawna

Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. 2019 poz. 1065)

298. 1. Balustrady przy schodach, pochylniach, portfenetrach, balkonach i loggiach nie powinny mieć ostro zakończonych elementów, a ich konstrukcja powinna zapewniać przeniesienie sił poziomych, określonych wPolskiej Normie dotyczącej podstawowych obciążeń technologicznych i montażowych. Wysokość iwypełnienie płaszczyzn pionowych powinny zapewniać skuteczną ochronę przed wypadnięciem osób. Szklane elementy balustrad powinny być wykonane ze szkła o podwyższonej wytrzymałości na uderzenia, tłukącego się na drobne, nieostre odłamki.

(…)

301. 1. W budynku na kondygnacjach położonych poniżej 25 m nad terenem odległość między górną krawędzią wewnętrznego podokiennika a podłogą powinna wynosić co najmniej 0,85 m, z wyjątkiem przyziemia oraz ścianek podokiennych w loggii, na tarasie lub galerii, gdzie nie podlega ona ograniczeniom.

W budynku na kondygnacjach położonych powyżej 25 m nad terenem między górną krawędzią podokiennika a podłogą należy zachować odległość co najmniej 1,1 m, z wyjątkiem okien wychodzących na loggie, tarasy lub galerie. Wysokość położenia podokiennika, określona w ust. 1 i 2, może być pomniejszona, pod warunkiem zastosowania zabezpieczenia okna balustradą do wymaganej wysokości lub zastosowania w tej części okna skrzydła nieotwieranego i szkła o podwyższonej wytrzymałości.

USTAWA z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane Dz.U. 1994 Nr 89 poz. 414

Art. 5. 1. Obiekt budowlany jako całość oraz jego poszczególne części, wraz ze związanymi z nim urządzeniami budowlanymi należy, biorąc pod uwagę przewidywany okres użytkowania, projektować i budować w sposób określony w przepisach, w tym techniczno-budowlanych, oraz zgodnie z zasadami wiedzy technicznej, zapewniając:

1) spełnienie podstawowych wymagań dotyczących obiektów budowlanych określonych w załączniku I do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 305/2011 z dnia 9 marca 2011 r. ustanawiającego zharmonizowane warunki wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych i uchylającego dyrektywę Rady 89/106/EWG (Dz.Urz. UE L 88 z 04.04.2011, str. 5, z późn. zm.), dotyczących:

a) nośności i stateczności konstrukcji,

b) bezpieczeństwa pożarowego,

c) higieny, zdrowia i środowiska,

d) bezpieczeństwa użytkowania i dostępności obiektów,
(…)

Opinia

Wysokość (minimalną) balustrady lub nieotwieranej części okna w przypadku stosowania wszystkich typów okien otwieranych należy mierzyć od wykończonej posadzki w pomieszczeniu, w którym znajduje się okno z uwzględnieniem równoczesnym zapisów § 298. 1. WT.

W celu spełnia warunków podstawowych o których mowa w art. Ustawy prawo budowlane, „balustrady przy (…) portfenetrach (…) powinny zapewniać skuteczną ochronę przed wypadnięciem osób (…)”

Powyższe współistnienie przepisów oznacza, że projektant powinien zaprojektować przede wszystkim rozwiązania, które są bezpieczne. Konieczne jest przewidywanie potencjalnych skutków zastosowanych rozwiązań. Pozostawienie podokiennika działającego jak stopień ułatwiający pokonanie bariery przez osoby, których bezpieczeństwo zapewnia się dzięki ograniczeniom mechanicznym będzie błędem. Nie oznacza to że konieczne jest stosowanie rozwiązań takich jak na rys. 6 i 7. Od strony wnętrza można zastosować inne, dodatkowe zabezpieczenia uniemożliwiające działania podokiennika jak stopień.

(KD)


Niniejszy dokument nie stanowi oficjalnej wykładni przepisów prawa i nie może być stosowany jako podstawa prawna do rozstrzygnięć w indywidualnych sprawach. Opinie i propozycje zawarte w stanowiskach Małopolskiej Okręgowej Izby Architektów RP należy traktować jako materiał pomocniczy.

Kraków, 24 kwietnia 2020 r.

Treść zapytania


W odniesieniu do § 303. 1. mówiącego: „W budynkach, na kondygnacjach położonych powyżej 25 m nad terenem zabrania się stosowania balkonów. Nie dotyczy to balkonów o przeznaczeniu technologicznym.” Chciałbym zapytać, czy w przypadku gdy poziom posadzki kondygnacji wynosi 24,95 m nad terenem, to czy na takiej kondygnacji można zastosować balkony?

Podstawa prawna

Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (stan prawny na 1 stycznia 2018 r.)

§ 303. W budynku na kondygnacjach położonych powyżej 25 m nad terenem zabrania się stosowania balkonów. Nie dotyczy to balkonów o przeznaczeniu technologicznym.

Opinia

Zgodnie z podanym w rozporządzeniu zapisem, zabrania się stosowania balkonów na kondygnacjach położonych powyżej 25 m nad terenem. W przypadku braku definicji danego określenia w rozporządzeniu i powiązanych z nim aktach prawnych, należy posługiwać się powszechnie przyjętym znaczeniem cytowanego określenia. Dla przykładu: określenie położenia przedmiotu na stole stojącego na podłodze oznacza, że wysokość położenia jest równa wysokości stołu, a nie stołu wraz z tym przedmiotem.

Tak więc, gdy poziom posadzki wraz z balkonami na danej kondygnacji znajduje się na wysokości mniejszej lub równej 25 m od poziomu terenu pod tymi balkonami, można w zgodzie z §303.1. warunków technicznych stosować balkony.

(Ar.W, W.D, MB)


Niniejszy dokument nie stanowi oficjalnej wykładni przepisów prawa i nie może być stosowany jako podstawa prawna do rozstrzygnięć w indywidualnych sprawach. Opinie i propozycje zawarte w stanowiskach Małopolskiej Okręgowej Izby Architektów RP należy traktować jako materiał pomocniczy.

Kraków, 22 sierpnia 2019 r.

Treść zapytania

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie Dział VII. Bezpieczeństwo użytkowania § 292 „1. Wejścia do budynku o wysokości powyżej dwóch kondygnacji nadziemnych, mającego pomieszczenia przeznaczone na pobyt ludzi, należy ochraniać daszkiem lub podcieniem ochronnym o szerokości większej co najmniej o 1 m od szerokości drzwi oraz o wysięgu lub głębokości nie mniejszej niż 1 m w budynkach niskich (N) i 1,5 m w budynkach wyższych.”

Czy powyższy zapis dotyczy tylko głównego wejścia czy również innych np. do części podziemnej budynku, w której znajduje się garaż lub wyjść ewakuacyjnych, z których korzysta się tylko w sytuacji stanowiących zagrożenie zdrowia i życia ? Czy w przypadku niespełnienia innych zapisów WT — dotyczących np. odległości od granicy działki (wynikających z wtórnego podziału działek) — można zmniejszyć wymiary zadaszenia — bez uzyskania odstępstwa od właściwego ministra?

Konkretny przykład dotyczy budynku średniowysokiego, zamieszkania zbiorowego — domu studenckiego — z oknami nad wyjściem ewakuacyjnym. Odległość od granicy działki, na której urządzono chodnik i drogę oraz którą zabudowano garażami wynosi 2,3 m. Zaproponowane rozwiązanie projektowe — zachowanie odległości krawędzi zadaszenia do granicy działki — powoduje, że wymiary zadaszenia są niezgodne z WT — a to będzie kwestionowane podczas przeglądów okresowych budynku.

Wg mnie należy uzyskać odstępstwo dotyczące odległości zadaszenia od granicy działki 3 wzdłuż które urządzono chodnik i drogę wewnętrzną (działka nie jest drogowa) lub w ostateczności odstępstwo od wymiarów zadaszenia. Chyba, że § 292 WT nie dotyczy wyjść ewakuacyjnych.

Do zapytania dołączono rysunek:

Opinia nr ZR 108

Podstawa prawna

Rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie z dnia 12 kwietnia 2002 r. stanowi:


§ 1. Rozporządzenie ustala warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać budynki i związane z nimi urządzenia, ich usytuowanie na działce budowlanej oraz zagospodarowanie działek przeznaczonych pod zabudowę, zapewniające spełnienie wymagań art. 5 i 6 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane.

§ 2 ust. 2 Przy nadbudowie, rozbudowie, przebudowie i zmianie sposobu użytkowania:
[…] wymagania, o których mowa w § 1, mogą być spełnione w sposób inny niż określony w rozporządzeniu, stosownie do wskazań ekspertyzy technicznej właściwej jednostki badawczo-rozwojowej albo rzeczoznawcy budowlanego oraz do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych, uzgodnionych z właściwym komendantem wojewódzkim Państwowej Straży Pożarnej lub państwowym wojewódzkim inspektorem sanitarnym, odpowiednio do przedmiotu tej ekspertyzy.

§ 2 ust. 3a. Przy nadbudowie, rozbudowie, przebudowie i zmianie sposobu użytkowania budynków istniejących o powierzchni użytkowej przekraczającej 1.000 metrów kwadratowych wymagania, o których mowa w § 1, z wyłączeniem wymagań charakterystyki energetycznej, mogą być spełnione w sposób inny niż określony w rozporządzeniu, stosownie do wskazań, o których mowa w ust. 2, uzgodnionych z właściwym komendantem wojewódzkim Państwowej Straży Pożarnej lub państwowym wojewódzkim inspektorem sanitarnym, odpowiednio do przedmiotu tej ekspertyzy.

§ 12. 6. Odległość od granicy działki budowlanej nie może być mniejsza niż:

1) 1,5 m do okapu lub gzymsu zwróconego w stronę tej granicy, a także do balkonu, daszku nad wejściem, galerii, tarasu, schodów zewnętrznych, rampy lub pochylni — z wyjątkiem pochylni przeznaczonych dla osób niepełnosprawnych;

§ 292.

1. Wejścia do budynku o wysokości powyżej dwóch kondygnacji nadziemnych, mającego pomieszczenia przeznaczone na pobyt ludzi, należy ochraniać daszkiem lub podcieniem ochronnym o szerokości większej co najmniej o 1 m od szerokości drzwi oraz o wysięgu lub głębokości nie mniejszej niż 1 m w budynkach niskich (N) i 1,5 m w budynkach wyższych.

2. Daszek, o którym mowa w ust. 1 powinien mieć konstrukcję umożliwiającą przeniesienie ewentualnych obciążeń, jakie w prawdopodobnym zakresie może spowodować upadek okładzin elewacyjnych, skrzydeł okiennych lub szyb.

Opinia

Zgodnie z przepisem rozporządzenia każde wejście do budynku o wysokości powyżej dwóch kondygnacji nadziemnych z pomieszczeniami przeznaczonymi na pobyt ludzi należy chronić poprzez wykonanie nad nim zadaszenia lub poprzez podcień ochronny. Szerokość zadaszenia lub podcienia powinna być szersza o co najmniej 1m od szerokości drzwi, a jego wysięg (w przypadku zadaszenia) lub głębokość (w przypadku podcienia) powinna wynosić co najmniej 1m dla budynków niskich (do 12 m wysokości lub max 4 kondygnacyjnych mieszkalnych) i 1,5 m dla pozostałych (średniowysokich, wysokich i wysokościowych).

Daszek nad wejściem musi, poza cytowanymi powyżej wymaganiami gabarytowymi, mieć określoną wytrzymałość, aby zabezpieczyć osoby korzystające z wejścia przed uderzeniem fragmentami okładzin elewacyjnych, skrzydeł okiennych lub szyb.

Dom studencki, jako budynek zamieszkania zbiorowego posiadający pomieszczenia przeznaczone na pobyt ludzi, niewątpliwie należy do obiektów, których wejścia należy w opisany powyżej sposób zabezpieczać. Nie ma jednak powodu, aby rozszerzać wymaganie to na inne, niż pełniące rolę wejścia do budynku, drzwi lub bramy służące jako wyjścia z obiektu. Zabezpieczenie takiego otworu drzwiowego nie jest jednak wymagane wtedy, gdy spełnia ono tylko i wyłącznie funkcje wyjścia (ewakuacyjnego czy technicznego) i nie można z niego korzystać jednocześnie jako wejścia do budynku.

Jednocześnie należy zwrócić należy uwagę, że wymaganie § 292 ust. 1 dotyczy każdego wejścia do budynku nie tylko wejścia głównego.

Zagadnienie odległości zadaszenia od granicy działki reguluje inny przepis cytowanego powyżej rozporządzenia.

Odległość daszku nad wejściem od granicy działki budowlanej powinna wynosić nie mniej niż 1,5 m. Należy jednakże zauważyć, że wymaganie to dotyczy tylko i wyłącznie sąsiedniej działki budowlanej. Przez działkę budowlaną, zgodnie z art. 2 pkt 12) Ustawy z dnia 27 marca o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym rozumieć należy nieruchomość gruntową lub działkę gruntu, której wielkość, cechy geometryczne, dostęp do drogi publicznej oraz wyposażenie w urządzenia infrastruktury technicznej spełniają wymogi realizacji obiektów budowlanych wynikające z przepisów odrębnych i aktów prawa miejscowego.

W rozpatrywanym przypadku nie ma powodu do traktowania sąsiedniej działki ewidencyjnej jako działki budowlanej, ponieważ nieruchomość ta pełni funkcję komunikacyjną (droga i chodnik).

Odpowiadając na trzecią część pytania, tj. o konieczności uzyskania odstępstwa ministerialnego bądź braku tej konieczności należy zwrócić uwagę, że zgodnie z fragmentem cytowanego rozporządzenia Ministra Infrastruktury w przypadku przebudowy, nadbudowy istniejącego obiektu można wymagania ustawowe spełnić w sposób inny niż wskazany w rozporządzeniu bez konieczności uzyskania odstępstwa, o którym mowa w art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 7 lipca 1994 Prawo budowlane.

W wymienionych wyżej przypadkach inwestycji spełnienie wymagań ustawowych określone może być w ekspertyzie technicznej sporządzonej przez właściwą jednostkę badawczo- rozwojową lub rzeczoznawcę budowlanego oraz do spraw zabezpieczeń p.poż.

Lista rzeczoznawców budowlanych do projektowania w zakresie architektury znajduje się na stronie internetowej Izby Architektów pod adresem: https://rzeczoznawca.iarp.pl/rzeczoznawca, lista rzeczoznawców ds. zabezpieczeń ppoż. na stronie internetowej Komendy Głównej Państwowej Straży Pożarnej pod adresem: https://kgpsp.bip.gov.pl/rzeczoznawcy-do-spraw-zabezpieczen-przeciwpożarowych/, a lista rzeczoznawców do spraw sanitarno- higienicznych na stronie internetowej Głównego Inspektora Sanitarnego pod adresem: https://gis.gov.pl/dzialalnosc-gospodarcza/rzeczoznawca-do-spraw-sanitarno-higienicznych/.

Ekspertyza ta musi być uzgodniona z małopolskim komendantem wojewódzkim Państwowej Straży pożarnej lub małopolskim wojewódzkim inspektorem sanitarnym.

Na podstawie takiej ekspertyzy należy sporządzić projekt budowlany i uzyskać pozwolenie na budowę.

 

(JrW)


Niniejszy dokument nie stanowi oficjalnej wykładni przepisów prawa i nie może być stosowany jako podstawa prawna do rozstrzygnięć w indywidualnych sprawach. Opinie i propozycje zawarte w stanowiskach Małopolskiej Okręgowej Izby Architektów RP należy traktować jako materiał pomocniczy.

Kraków, 30 stycznia 2019 r.

Nie znalazłeś odpowiedzi?

Pytanie odnośnie zapisów ustawy „Warunki techniczne”

Załącznik do pytania (maks. 5mb)

ZALOGUJ SIĘ ABY ZADAĆ PYTANIE

ROZPORZĄDZENIE W SPRAWIE WARUNKÓW TECHNICZNYCH, JAKIM POWINNY ODPOWIADAĆ BUDYNKI I ICH USYTUOWANIE

Rozporządzenie Ministra Rozwoju i Technologii1) z dnia 12 kwietnia 2002 r.
[tekst jednolity — obwieszczenie Ministra Rozwoju i Technologii z dnia 15 kwietnia 2022 r.; Dz. U. 2022 poz. 1225, Warszawa, dnia 9 czerwca 2022 r.]

Na podstawie art. 7 ust. 2 pkt 12) ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (Dz. U. z 2021 r. poz. 2351 oraz z 2022 r. poz. 88) zarządza się, co następuje…

1) Obecnie działem administracji rządowej – budownictwo, planowanie i zagospodarowanie przestrzenne oraz mieszkalnictwo kieruje Minister Rozwoju i Technologii, na podstawie § 1 ust. 2 pkt 1 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 15 kwietnia 2022 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Rozwoju i Technologii (Dz. U. poz. 838).
2) Art. 7 zmieniony przez art. 44 pkt 1 ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami (Dz. U. poz. 1696), która weszła w życie z dniem 20 września 2019 r.; zgodnie z art. 66 ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami dotychczasowe przepisy wykonawcze wydane na podstawie art. 7 ust. 2 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane zachowują moc do dnia wejścia w życie przepisów wykonawczych wydanych na podstawie art. 7 ust. 2 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane, w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 19 lipca 2019 r. o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami, nie dłużej jednak niż przez 36 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami, i mogą być w tym czasie zmieniane na podstawie tego przepisu w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 19 lipca 2019 r. o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami, w szczególności z uwzględnieniem potrzeb osób ze szczególnymi potrzebami.

PORTA BY ME – konkurs
Sarnie osiedle - dni otwarte 15-16 listopada
Ergonomia. Twój przybiurkowy fizjoterapeuta
INSPIRACJE