Dopiero po siedmiu latach od wejścia w życie ustawy krajobrazowej gotowe są projekty audytów krajobrazowych. W Wielkopolsce dokument wyłożono do publicznego wglądu, a samorządowcy zachęcają do zgłaszania opinii. Czy audyty pomogą uratować polski krajobraz przez całkowitą degradacją?
Takich dokumentów jeszcze nie było. Wprowadzenie audytów krajobrazowych to o wiele słabiej dostrzeżona zmiana wprowadzona w 2015 roku tzw. ustawą krajobrazową („ustawa o zmianie niektórych ustaw w związku ze wzmocnieniem narzędzi ochrony krajobrazu”). Ze zmianami legislacji sprzed siedmiu lat kojarzą się bowiem przede wszystkim tzw. uchwały krajobrazowe – narzędzia do porządkowania przestrzeni poszczególnych miast i gmin, w szczególności – kwestii reklamowych.
O wiele mniej mówiło się natomiast o audytach krajobrazowych wykonywanych dla całych województw: dokumentach, których sporządzenie – w odróżnieniu od dobrowolnych uchwał krajobrazowych – jest obowiązkowe. Audyty powinny być gotowe dawno temu – trzy lata po wejściu w życie ustawy z 2015 roku. Tyle, że aż cztery lata, do roku 2019, rządzący kazali czekać na przygotowanie rozporządzenia, które określa w jaki sposób należy audyt przygotować.
ochrona przed presją
Czym w ogóle są audyty? Sporządzane co najmniej raz na 20 lat mają chronić krajobraz przed chaotycznym zagospodarowaniem i presją inwestorską. Klasyfikują krajobrazy, oceniają ich wartość, wyznaczają miejsca na parki kulturowe i krajobrazowe oraz wyróżniają „krajobrazy priorytetowe”, czyli szczególnie cenne dla społeczeństwa ze względu na swoje wartości przyrodnicze, kulturowe, historyczne, architektoniczne, urbanistyczne, ruralistyczne lub estetyczno-widokowe.
Jakie powinno być przełożenie audytów na decyzje planistyczne i budowlane? Treściwą informacją służy strona Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego:
wskazania co do kształtowania i ochrony (…) krajobrazów będą uwzględniane w dokumentach planistycznych szczebla gminnego. W wyniku opracowania audytu mogą także zostać wychwycone: nie będące zabytkami obiekty o ważnych wartościach estetycznych, emocjonalnych lub obiekty unikatowe, cenne dla jakości przestrzeni miejskiej; zagrożenia dla krajobrazów w postaci chaosu wizualnego, w tym reklamowego w przestrzeniach publicznych i w pasach dróg.
Ponadto w audycie mogą zostać sformułowane wskazania dla ustaleń uchwały krajobrazowej. Ministerstwo przyznaje, że ze względu na poślizg z rozporządzeniem audyty powinny być gotowe w tym lub przyszłym roku. Na ostatniej prostej jest już audyt dla województwa wielkopolskiego; ponad tydzień temu został wyłożony do publicznego wglądu.
Działania związane z audytem firmuje wicemarszałek województwa wielkopolskiego Wojciech Jankowiak, w przystępnych sponsorowanych tekstach zamieszczanych w lokalnych mediach. Zachęta do konsultacji jest bardzo obrazowa:
Przestrzeń to wyjątkowa wartość, za którą wszyscy jesteśmy odpowiedzialni, pożyczyliśmy ją od przyszłych pokoleń i powinniśmy ją oddać w jak najlepszym stanie, by nasze dzieci i wnuki mogły żyć w estetycznym i harmonijnym otoczeniu.
Audyt krajobrazowy woj. wielkopolskiego
żródło: wbpppoznan.pl/AudytKrajobrazowy/SIP
płasko i historycznie
Jankowiak streszcza też ogólną charakterystykę Wielkopolski – m.in. z jej nizinnym, rolniczym charakterem i znaczeniem dolin warty oraz Noteci, dużym zagęszczeniem sieci osadniczej, zdegradowanymi obszarami kopalnianymi w rejonie Konina, ale też z – wyrażonym poprzez historyczną zabudowę – ważnym aspektem kulturowym powiązanym m.in. z początkami polskiej państwowości.
Nieco gorzej jest z komunikatywnością i dostępem do dokumentów umieszczonych na stronie Wielkopolskiego Urzędu Marszałkowskiego. Żeby zapoznać się z projektem audytu trzeba pobrać ciężką paczkę plików (2,5 GB). W ogarnięciu sytuacji tylko częściowo pomóc może dołączona osobno instrukcja obsługi — również niedoskonała. Natomiast dokument do zgłaszania wniosków to zwykły plik Worda z tabelką do wypełnienia. Elektronicznego formularza – brak.
Audyt krajobrazowy woj. wielkopolskiego
żródło: wbpppoznan.pl/AudytKrajobrazowy/SIP
Dość interesująco prezentuje się natomiast interaktywna mapa województwa, na której – w postaci warstw – zaznaczone są elementy objęte audytem. Można zatem sprawdzić w skali całego województwa takie aspekty, jak np. dominanty i akcenty krajobrazowe, punkty widokowe, granice poszczególnych krajobrazów i in. Autorzy uwzględnili również lokalizacje proponowanych parków krajobrazowych, chronionego krajobrazu i zespołów przyrodniczo-krajobrazowych.
Ile czasu na wyrażenie opinii mają mieszkańcy województwa (specjaliści brali udział w konsultacjach podczas opracowania audytu)? Jak na tak obszerną tematykę – niewiele. Na zgłaszanie uwag urzędnicy czekają do 7 grudnia. Planują, że audyt będzie gotowy na początku przyszłego roku.
