Zobacz w portalu A&B!
Zostań użytkownikiem portalu A&B i odbierz prezenty!
Zarejestruj się w portalu A&B i odbierz prezenty
maximize

Donald Trump i piękno architektury. Polityka odlana w betonie

23 grudnia '20

Zadekretowane prawem piękno neoklasycyzmu w walce z brzydotą modernizmu


Donald Trump u schyłku swojej prezydentury wydał długo oczekiwany dekret odnoszący się do estetyki budynków publicznych. Odtąd wszystkie budowle federalne mają być „piękne”. Odstawiony do lamusa modernizm (i nawiązania do niego) ma zastąpić powrót do klasycyzmu, jednak bez jednoznacznego nakazu.

Kapitol USA  fot. Martin Falbisoner / Wikimedia Commons

Kapitol USA

 fot. Martin Falbisoner / Wikimedia Commons

Pierwsze zapowiedzi wprowadzenia nowego prawa regulującego architekturę publiczną w USA pojawiły się w lutym. Powrót do „klasycystycznego stylu architektonicznego” miał zapewnić „przywrócenie budynkom federalnym piękna”. Propozycja wywołała ostry sprzeciw organizacji zawodowych (m.in. AIA) jako sprzecznej z wartościami demokratycznymi i ograniczającymi wolność twórczą. Ostatecznie zapisy dekretu nie nakazują wprost powrotu do stylu klasycystycznego, choć tekst rozporządzenia wymienia szereg przykładów takich budynków jako wzorce do naśladowania, na czele z Kapitolem.

J. Edgar Hoover Building  fot. Brunswyk / Wikimedia Commons

J. Edgar Hoover Building

 fot. Brunswyk / Wikimedia Commons

Jednoznacznie negatywnie odnosi się zaś do gmachów wznoszonych od lat 50. XX wieku, które mają być nieatrakcyjne dla opinii publicznej. Odtąd cel architektury ma być jawnie polityczny — „należy zadbać o to, aby wszystkie projekty budynków federalnych budziły szacunek opinii publicznej za ich piękno i wizualne ucieleśnienie ideałów Ameryki”. Nowe prawo zawiera listę preferowanych stylów architektonicznych oraz tych wskazanych do unikania i szczególnego nadzorowania. Wśród potencjalnie podejrzanych znalazły się brutalizm, dekonstruktywizm i wszelkie związane z nimi nurty. Przewiduje się, że pomimo rozpoczęcia kilku prób wdrożenia nowego prawa i inwestycji, początek kadencji Joe Bidena przekreśli zamiary Trumpa.

Polska w budowie

Jak sytuacja wygląda w Polsce? Ciężko mówić o spójności estetycznej powstających budynków. Nie jest to też zarzut względem nich, czy architektów. Dobre projekty wszakże powinny odpowiadać nie tylko inwestorowi, ale użytkownikom, kontekstowi i duchowi czasu. Dyskusyjne bywają natomiast procedury, w jakich projekty są wybieranie. Nie zawsze państwowy mecenat oznacza wybór najlepszej koncepcji na drodze konkursu architektonicznego. Jak pokazuje ostatni przykład z najnowszą inwestycją Ministerstwa Spraw Zagranicznych, państwowy inwestor często traktuje architekturę jako zło konieczne. Stawiając na procedurę przetargową odziera budynek publiczny z funkcji reprezentacyjnej i budującej standardy. Pozbawia go wartości dodanej, jaką jest praca intelektualna i szukanie różnych odpowiedzi projektowych na postawione zadanie.

Nowy lepszy ZUS

Budynki ZUS w Warszawie fot. Kacper Kępiński Budynki ZUS w Poznaniu fot. Kacper Kępiński Budynki ZUS w Lublinie fot. Kacper Kępiński

Budynki ZUS w Warszawie, Poznaniu i Lublinie

 fot. Kacper Kępiński

Wydaje się, że w chaotycznej przestrzeni polskiej transformacji, tylko dwie instytucje wyróżniają się spójnością i konsekwencją. Są to budynki Zakładu Ubezpieczeń Społecznychgmachy sądów wszelkich szczebli. Te pierwsze powstające w całym kraju na skutek reformy systemu emerytalnego i zmian strukturalnych w samym ZUS-ie przez lata były jedynym tak powszechnym, architektonicznym symbolem transformacji na szczeblu instytucjonalnym. Zapełniające się głównie salonami samochodowymi, centrami handlowymi i barami szybkiej obsługi polskie miasta musiały poczekać jeszcze kilkanaście lat na boom inwestycji publicznych. Przez lata lukę tę wypełniał ZUS, wpisując się w kontekst transformacji bezbłędnie. Budując wizerunek nowoczesnej instytucji, sięgał głównie po architektoniczne wzorce kapitalistycznego zachodu. Architekci tworzący projekty oddziałów ubezpieczalni łączyli dynamiczne formy, postmodernizm i dekonstruktywizm z zupełnie bezpłciowymi wnętrzami, charakterystycznymi seledynami i refleksyjnym szkłem.

Nic innego nie wymyślimy

Gmach Sądu Najwyższego fot. Wikimedia Commons / MS / HRA Gmachy Sądu Apelacyjnego w Krakowie fot. Wikimedia Commons / MS / HRA Gmachy Sądu Rejonowego w Siedlcach fot. Wikimedia Commons / MS / HRA

Gmachy Sądu Najwyższego, Sądu Apelacyjnego w Krakowie i Sądu Rejonowego w Siedlcach

 fot. Wikimedia Commons / MS / HRA

Inaczej sprawa wygląda w przypadku sądów. Tutaj częściej znajdziemy projekty wyłonione w konkursach. Trudno jednak nie zauważyć spójności, czy raczej powtarzalności, powierzchowności i dosłowności form. Powaga gmachów wymiaru sprawiedliwości nader często budowana jest przy użyciu wielkich kolumnad, uproszczonych portyków, monumentalnej skali. To nie instytucje otwarte, ale budujące respekt w najprostszy do uzyskania kompozycyjnie sposób. Architektura polskich sądów to więc mieszanka inspiracji faszyzującym modernizmem międzywojnia i korporacyjnej architektury XXI wieku. Powagi i siły zmieszanej z pozorną neutralnością. Estetyczny efekt bywa miły dla oka, choć poszczególne obiekty zaczynają być interesujące dopiero w szerszym zestawieniu.

Kacper Kępiński

Głos został już oddany

Velux Ad Impression
Odkryj moc światła dziennego z narzędziami projektowymi VELUX!
Witamy w idealnym biurze
Rekuperatory MISTRAL
INSPIRACJE