Zobacz w portalu A&B!
Zostań użytkownikiem portalu A&B i odbierz prezenty!
Zarejestruj się w portalu A&B i odbierz prezenty
maximize

Projektowanie urbanistyczne jako działanie służące mitygacji klimatycznej

26 lipca '22

Definiując główne obszary dla dyskusji o miastach niskoemisyjnych, należy zwrócić uwagę na trzy główne wątki. Po pierwsze, w skali bezpośredniego otoczenia użytkownika, sposób organizacji pojedynczych przestrzeni miejskich może sprzyjać pewnym zachowaniom bądź też je uniemożliwiać, a te z kolei prowadzić do zwiększania bądź ograniczania emisji gazów cieplarnianych.

Wśród takich elementów można wymienić organizację ulic, która bezpośrednio wpływa na wybór konkretnego środka transportu, a także na psychologię zachowań transportowych. Wygląd ulic poprzez warstwę informacyjną kształtuje zachowania użytkowników. Na przykład jadąc autem, przyspieszamy bądź zwalniamy w zależności od szerokości jezdni, wysokości krawężników, obecności elementów zabezpieczających nie tylko w ramach samego pasa ruchu, ale także wzdłuż towarzyszących mu urządzeń. Może to zachęcać do wyboru danego środka transportu albo skłaniać do wyboru innej metody. Obecność wygodnych, zacienionych chodników wzdłuż interesujących, pełnych różnorodnych aktywności witryn zlokalizowanych w atrakcyjnych budynkach sprzyja spacerom. I odwrotnie, nudne fasady, bez połączenia z przestrzenią ulicy, wąski, zastawiony samochodami i niewygodny chodnik lub też odsunięcie zabudowy i bezpośrednie sąsiedztwo nagrzanych i wietrznych, rozległych terenów parkingów spowodują, że będziemy unikać pieszych wędrówek. Jednocześnie poprzez dobranie odpowiedniej izolacji od ruchu kołowego, zapewnienie wygody poruszania się i cienia mamy szansę stymulować bądź ograniczać pieszą mobilność. Podobnie obecność ciągłego systemu wygodnych ścieżek rowerowych powoduje, że tym chętniej decydujemy się na korzystanie z tego środka transportu. Rola projektowania urbanistycznego jest nie do przecenienia szczególnie dla kształtowania komfortu użytkowników ulic i placów.

Podobnie organizacja przestrzeni miejskiej, rozumiana jako rozmieszczenie poszczególnych elementów, znajduje swoje bezpośrednie odzwierciedlenie w decyzjach podejmowanych przez jednostki. W sytuacji, gdy różne funkcje są rozrzucone w skali miasta, znajdują się w znacznych odległościach, przykładowo urzędy zlokalizowane są na obrzeżach miasta, chętniej będziemy się tam dostawać własnym samochodem, bo inaczej może się to okazać niemożliwe. Natomiast jeżeli te same instytucje zlokalizowane będą w centrum, w odpowiednim otoczeniu, w kontekście odpowiednio zaaranżowanych placów, nie tylko nabiorą rangi i staną się bardziej atrakcyjne i szacowne, ale też pozwolą na korzystanie z nich na piechotę, tworząc tym samym atrakcyjne przestrzenie społeczne. Zatem zwrócenie uwagi na to, jak mieszkańcy będą wykorzystywali przestrzeń miejską w rezultacie realizacji konkretnego projektu, jest szalenie istotne.

Drugim niezwykle ważnym elementem, który bezpośrednio wpływa na kształtowanie miasta odpornego na zmiany klimatu, jest zieleń. Jej obecność jest bezpośrednią pochodną doboru odpowiednich proporcji terenów otwartych i terenów zabudowanych, tak aby jednocześnie zapewnić odpowiednią gęstość zaludnienia dla realizacji różnych usług miejskich i dostęp do terenów otwartych, zielonych. Przy czym rola zieleni miejskiej, tak zwanej zielonej infrastruktury, wraz z wykorzystaniem cieków i zbiorników wodnych, czyli infrastruktury niebieskiej, jest obecnie definiowana jako zdecydowanie bardziej użytkowa niż w przeszłości. Zgodnie z perspektywą tak zwanych usług ekosystemu wykorzystujemy zieleń miejską dla zaspokojenia naszych potrzeb w zakresie dostarczania rozmaitych produktów, w zakresie regulacji temperatury, retencji wody, a także zapylania roślin. Ponadto mówimy o usługach kulturowych, która to grupa zawiera takie usługi jak rekreacja, zapewnienie walorów estetycznych czy wartości duchowych. Udowodniono, że dostęp do zieleni, nawet tej rozumianej jako drzewa widziane z okna, wpływa bardzo pozytywnie na nasz dobrostan i zdrowie psychiczne. Zieleń pełni również wiele innych funkcji, w tym służy retencji wody czy obniżaniu temperatury w mieście, czyli redukcji miejskiej wyspy ciepła. Współcześnie mówimy o rozwiązaniach Water Sensitive Urban Design czy też o miastach gąbkach, które stały się bardzo popularne w Chinach i Stanach Zjednoczonych. Te ostatnie wykorzystują naturalne akweny, w tym również bagna, dla zapewnienia terenów rekreacji, a niekiedy i upraw. Celem takich rozwiązań jest nienaruszanie istniejących stosunków wodnych.

Podsumowując: coraz lepiej rozumiemy, że planowanie wbrew zasadom obowiązującym w naturalnych systemach przyrodniczych prowadzi do znacznych kosztów eksploatacji tychże systemów. Obecne procesy urbanizacji prowadzą do sytuacji, w której ograniczony zasób, jakim jest powierzchnia Ziemi, coraz bardziej wymaga docenienia. W obecnych warunkach nie możemy już swobodnie dysponować terenem. Musimy zacząć o niego w znacznie większym stopniu niż dotąd dbać, gdyż zasoby terenów naturalnych kurczą się. Tutaj dochodzimy do podstawowego zagadnienia planowania w skali regionu, gdzie również istotnym elementem staje się technologia. Już Patrick Geddes i jego bezpośredni następcy, w tym Lewis Mumford, mówili o tak zwanych wynalazkach neotechnicznych, które w istotny sposób wpłyną na organizację i formę struktur miejskich. Ich przepowiednia się spełniła, rzeczywiście obecnie mamy do czynienia z daleko idącym rozproszeniem zabudowy, które niesie z sobą daleko idące konsekwencje oraz znacznie zwiększa zużycie zasobów, jakimi dysponujemy, w tym wpływa na zagrożenia związane ze zwiększeniem ryzyka zmiany klimatu ze względu na zapotrzebowanie energetyczne i emisje gazów cieplarnianych. Jednocześnie ci sami autorzy wzywali do podejmowania działań w zakresie planowania w skali regionu, aby ograniczyć swobodną ekspansję urbanizacji i pozostawić tereny naturalne jako przyrodnicze czynne, również dla produkcji żywności. Przy czym współcześnie te same tereny będą dla nas cenne jako miejsce produkcji odnawialnej energii. W sytuacji kończących się zasobów paliw kopalnych w coraz większym stopniu powinniśmy zwrócić uwagę na oszczędne dysponowanie surowcami. W tym kontekście wiele mówi się o nieodnawialnych zasobach energii, natomiast racjonalne gospodarowanie ograniczonym dobrem, jakim jest teren, nadal wymaga zwiększonej uwagi. W szczególności dotyczy to terenów pozostających wciąż w stanie naturalnym, green fields, których antropomorficzne przekształcenie jeszcze nie nastąpiło. Tereny takie zdecydowanie wymagają ochrony, również w granicach administracyjnych miast.

Małgorzata Hanzl

Głos został już oddany

DACHRYNNA: zintegrowany system dachowy 2w1 (Dach + Rynna)
SPACE Designer
INSPIRACJE