reklama
Domszczelny.pl - energooszczędne rozwiązania dla domu od SOUDAL
Zostań użytkownikiem portalu A&B i odbierz prezenty!
Zarejestruj się w portalu A&B i odbierz prezenty
maximize

Mur pozornych przeprosin – instalacja Joanny Rajkowskiej w Poznaniu

28 czerwca '22
Informacje o instalacji
Nazwa: Instalacja „SORRY”
Autorka: Joanna Rajkowska
Lokalizacja: Polska, Poznań, Przystań Sztuki, ul. Roosevelta 22
(plac między biurowcem Bałtyk a Concordią Design)
Otwarcie: 29.06 2022, godz. 19.00
Wystawa: do 1.09.2022
Kuratorka: Monika Branicka
Producent: Karolina Koziolek (VOX Artis, Zachęta)
Formy rzeźbiarskie: PanKreator Damian Rożynek
Projektant: Michał Rudnicki
 
Organizator: WTZSP „Zachęta”
Partnerzy: Miasto Poznań, Estrada Poznańska, Fundacja VOX Artis, Concordia Design, sp. Bałtyk, Uniwersytet SWPS, Art Archive Foundation

Nowa instalacja Joanny Rajkowskiej stoi już w Poznaniu. To betonowy mur — opresyjna ilustracja sytuacji na granicy polsko-białoruskiej. Ale nie tylko. Z poziomu chodnika — bariera najeżona potłuczonym szkłem. Widziana z lotu ptaka staje się przewrotnym przesłaniem lub komentarzem.

Nowe przedsięwzięcie Rajkowskiej to drugie, tym razem zakończone realizacją, podejście artystki do poznańskiej przestrzeni. Jedenaście lat temu ta ceniona twórczyni (znana przede wszystkim, ale nie tylko, jako autorka warszawskich: Dotleniacza i „Pozdrowień z Alej Jerozolimskich”, tzw. „Palmy” na rondzie de Gaulla) chciała przekształcić jeden z kominów dawnej papierni na Starym Mieście. Zaproponowała, żeby przybrał formę minaretu, co jednak nie spotkało się z przychylnością decydentów i części mieszkańców. Koncept trafił do szuflady.

na dwa sposoby

Tym razem Rajkowska stworzyła instalację, która — bezpośrednio — ma obrazować sytuację na granicy polsko-białoruskiej, z budową wysokiego płotu, pushbackami oraz towarzyszącą im oficjalną narracją, a ogólnie — wszelkiego rodzaju opresję związaną z oddzielaniem, segregowaniem, niedostępnością lub wykluczeniem. W samym centrum miasta, u stóp biurowca Bałtyk (proj.: MVRDV) wyrósł wysoki na mniej więcej trzy metry betonowy mur o nietypowych pofałdowanych ścianach. Jego górną krawędź tworzą ostre, ustawione na sztorc, dobrze widoczne kawałki potłuczonych szklanych tafli. Tak widzi opresyjną instalację przechodzień.

Instalacja „Sorry” Joanny Rajkowskiej w Poznaniu      Instalacja „Sorry” Joanny Rajkowskiej w Poznaniu

Instalacja „Sorry” Joanny Rajkowskiej w Poznaniu, 1. Ogrodzona instalacja na dwa dni przed „odsłonięciem”, 2. Wizualizacje

1. fot.: Jakub Głaz, 2. mat. organizatora

Sytuacja zmienia się, gdy spojrzeć na mur z góry, np. wyższych pięter sąsiedniego biurowca lub z drona. Betonowe elementy układają się w napis „sorry” (patrz: ilustracja tytułowa). Przeprosiny za zaistniałą sytuację na granicy? Nie do końca. Jak mówiła Rajkowska w rozmowie z "Gazetą Wyborczą":

Słowo „sorry” jest nadużywane do tego stopnia, że nic nie znaczy. To jedynie fraza, która pozwala nam czegoś nie zrobić, nie wykonać jakiegoś gestu, nie rozliczyć się, nie stanąć twarzą w twarz z rzeczywistością. Pozwala za to skasować bez konsekwencji problem, który tak czy inaczej pozostaje. Słowo „sorry” stało się dla mnie synonimem kompletnej niemożności, a nawet niechęci.

wąsko i nieprzyjaźnie

I faktycznie, słowo „sorry” widziane tylko z góry, z oddalenia, nie wybrzmiewa właściwie w ogóle, jest „bezpieczne”. Odzwierciedla dobrze formę pustych konwencjonalnych przeprosin, za którymi nie idą żadne działania. Mur, osadzony na chodniku, jest przede wszystkim barierą — opresyjną i perwersyjną zarazem. Przez wąskie szczeliny między elementami-literami można bowiem obserwować wycinki rzeczywistości po drugiej stronie. Ale nie da się przez te przerwy przecisnąć.

Instalacja „Sorry” Joanny Rajkowskiej w Poznaniu      Instalacja „Sorry” Joanny Rajkowskiej w Poznaniu

instalacja „Sorry” Joanny Rajkowskiej w Poznaniu, szczeliny między elementami muru

fot.: Jakub Głaz

Próba pokonania muru górą napotka natomiast najbardziej dramatyczną barierę — ostre kształty „częstokołu” z potłuczonych szklanych tafli. Rajkowska zaznacza, że drugą — obok kryzysu na granicy — inspiracją dla instalacji była wroga architektura (hostile architecture) skierowana przeciwko bezdomnym, którą miała okazję obserwować podczas pobytu w Wielkiej Brytanii. Dodaje też, że

Projekt SORRY narodził się z przeczucia, że od czasów Holokaustu nie przeżywaliśmy, jako wspólnota, trudniejszego momentu testującego naszą dojrzałość, odpowiedzialność i solidarność


Instalacja „Sorry” Joanny Rajkowskiej w Poznaniu

Instalacja „Sorry” Joanny Rajkowskiej w Poznaniu, widok na tle biurowca Bałtyk

fot.: Jakub Głaz

potrzeba antypomników

Artystka określa też często swoją najnowszą instalację jako „antypomnik”. Zauważa, że nie wie

dlaczego nie stawiamy antypomników przeróżnym wstydliwym zaułkom ludzkiej historii, zbiorowym pomyłkom, kolektywnej głupocie. Zakłopotanie to potężna siła.

Czy poznaniacy będą mieli szansę poczuć się zakłopotani w sąsiedztwie instalacji Rajkowskiej? Tak, ale — jak się wydaje — nie będzie to silna konfuzja. Oddziaływanie trafnie pomyślanej instalacji osłabione jest bowiem nieco jej usytuowaniem. Mimo sporych rozmiarów mur zdaje się ginąć u wylotu szerokiego pasażu między wysokim biurowcem Bałtyk a gmachem starej drukarni oraz przy bardzo obszernym rondzie Kaponiera. Bez trudu da się go ominąć, a zatem — uniknąć fizycznego doświadczenia związanego z ograniczeniem, wykluczeniem lub niedostępnością.

Instalacja „Sorry” Joanny Rajkowskiej w Poznaniu      Instalacja „Sorry” Joanny Rajkowskiej w Poznaniu

instalacja „Sorry” Joanny Rajkowskiej w Poznaniu, 1. widok z drona na pasaż/plac, mur o kształcie napisu „sorry” — z lewej, 2. Widok na mur z pasażu, od południa

1. mat. organizatora, 2. fot.: Jakub Głaz

Ustawienie muru w wąskiej uliczce lub pasażu, tak by po obu stronach zostało niewiele miejsca, wzmocniłoby grozę tego, o czym opowiada Rajkowska. Jednak nic straconego. Po poznańskim „odsłonięciu” antypomnika przewidzianym na środę, mur ma być pokazywany także w innych miastach: m.in. Warszawie — skądinąd naznaczonej pamięcią o realnych murach getta tnących tkankę miasta. Może zatem w innych miejscach sens instalacji Rajkowskiej wybrzmi dobitniej.

Jakub Głaz

 

Głos został już oddany

Velux Ad Impression
Odkryj moc światła dziennego z narzędziami projektowymi VELUX!
Witamy w idealnym biurze
Rekuperatory MISTRAL
INSPIRACJE