Od przedwojennych grafik, stażu u Le Corbusiera i modernistycznego meczetu, przez powojenną odbudowę Warszawy i ikoniczną Dorton Arenę w Raleigh, po projekt Czandigarh, którego realizację przerwał tragiczny wypadek. W siedzibie ONZ w Nowym Jorku otwarto wystawę „Humanistyczny modernizm” poświęconą Stanisławie i Maciejowi Nowickim — w przestrzeni, w której projektowaniu także uczestniczył polski architekt.
Dorton Arena w Raleigh, widok ogólny
© Division of Archives and History Photograph Collection (State Archives of North Carolina Collection 4.1), State Archives of North Carolina
Ona, utalentowana graficzka i projektantka, została pierwszą w historii Stanów Zjednoczonych profesorką w dziedzinie architektury. On, mimo młodego wieku, współpracował z największymi architektami przy prestiżowych zleceniach, których realizację przerwała tragiczna śmierć. Historia Nowickich to fascynująca opowieść o pasji tworzenia, wspólnym życiu, możliwościach i ograniczeniach burzliwego początku XX wieku. Z doświadczeń swoich, dramatycznej historii kraju ich pochodzenia, ale też wielkiej nadziei na lepsze jutro zbudowali podstawy innowacyjnego programu nauczania i projektów architektonicznych, które zmieniły historię sztuki. Łącząc najnowsze osiągnięcia konstrukcyjne z wielkim szacunkiem dla lokalnego kontekstu, zdolnościami rozmowy i zrozumienia drugiego człowieka oraz angażując swój wielki talent, stworzyli humanistyczny modernizm, który otwierał ówczesne rozumienie architektury na nowe pola.
Model Dorton Areny w Raleigh
fot.: Kacper Kępiński | © NIAiU
W otwarciu wystawy udział wzięli przedstawiciele Stałej Misji RP przy ONZ, w tym ambasador Krzysztof Szczerski — inicjator projektu, rodzina Nowickich — w tym prawnuczka Natalie Caddy, która przytoczyła kilka osobistych wspomnień o Stanisławie Nowickiej, Andrzej Skalimowski odczytał list dyrekcji NIAiU, a David Hill, dyrektor College of Design, którym Maciej Nowicki kierował jako pierwszy na North Carolina State Univresity, opowiedział o jego wkładzie w powstanie uczelni. Wydarzenie zaszczycił swoją obecnością także Dennis Francis — przewodniczący Zgromadzenia Ogólnego ONZ, który nawiązał do związków Nowickiego z powstaniem siedziby ONZ, w którym odbywało się wydarzenie.
Dennis Francis i Krzysztof Szczerski
fot.: Andrew Fremont-Smith | © Polish Cultural Institute New York
Wystawa, której kuratorem jest Kacper Kępiński, została zaprojektowana przez Karolinę Częczek znowojorskiej pracowni Only If Architecture. Składa się z części poświęconej biografiom obojga architektów, wspólnym projektom i pracy naukowej, ale przede wszystkim prezentuje najważniejsze projekty. Wśród nich wyróżniono powojenną odbudowę Warszawy, Dorton Arenę i North Carolina State Fairgrounds, siedzibę ONZ oraz projekt Czandigarh.
widok wystawy
fot.: Kacper Kępiński | © NIAiU
Nowa stolica indyjskiego Pendżabu była ostatnim dużym przedsięwzięciem Macieja Nowickiego, tuż przed wejściem projektu w fazę realizacyjną zginął on w wypadku lotniczym w Egipcie w drodze powrotnej do Stanów Zjednoczonych. Pomimo tego, że zmarł młodo w wieku 40 lat, pozostawił po sobie ogromnie wartościowe dzieła i projekty.
projekt Zgromadzenia Ludowego, około 1950 roku
© Matthew Nowicki Drawings and Other Material, 1944-2011 (MC00190), Special Collections Research Center at NC State University Libraries.
Stanisława Nowicka wkrótce po śmierci męża rozpoczęła karierę naukową na University of Pennsylvania, jednej z najważniejszych placówek naukowych w kraju. Tam została pierwszą w historii Stanów Zjednoczonych kobietą, która uzyskała stopień naukowy profesorki w dziedzinie architektury. Była też pierwszą profesorką na UPenn. Zmarła w wieku 105 lat. W 1978 roku została odznaczona medalem AIA (The American Institute of Architects), za całokształt dokonań w dziedzinie architektury i działalność pedagogiczną oraz najwyższe odznaczenie za zasługi dla kultury polskiej — złoty medal Gloria Artis za jej przedwojenną twórczość w dziedzinie grafiki plakatowej, a także rysunku i projektowania architektonicznego.
Prace nad projektem siedziby ONZ w Nowym Jorku — Maciej Nowicki pierwszy z prawej; Stanisława Nowicka
© UN Photo | University of Pennsylvania
16 stycznia br. w Center for Architecture odbył się towarzyszący wystawie panel dyskusyjny z udziałem Kacpra Kępińskiego — Kierownika Działu Projektów Zewnętrznych i Wystaw NIAiU, Karoliny Częczek — projektantki wystawy, Łukasza Stanka z University of Michigan i Buraka Erdima z North Carolina State University.
widok wystawy
fot.: Kacper Kępiński | © NIAiU
Następny pokaz wystawy planowany jest w Raleigh w Północnej Karolinie wczesną jesienią 2024 roku, w Polsce wystawa zostanie zaprezentowana w 2025 roku.
Organizator: Narodowy Instytut Architektury i Urbanistyki
Współorganizator: Stałe Przedstawicielstwo RP przy Narodach Zjednoczonych w Nowym Jorku, pod patronatem Krzysztofa Szczerskiego, Stałego Przedstawiciela Rzeczypospolitej Polskiej przy Organizacji Narodów Zjednoczonych w Nowym Jorku
Partner programowy: Instytut Polski w Nowym Jorku
Kurator naukowy: prof. Bolesław Stelmach
Kurator: Kacper Kępiński
Architektura wystawy: Only If Architecture (Karolina Częczek)
Identyfikacja wizualna: Katarzyna Nestorowicz
Przewodnik online po wystawie: LINK
