artykuł z numeru 05|2021 A&B
Dyskusje na temat zakupionego niedawno przez miasto terenu na Wesołej budzą sporo emocji. Ponad 9 hektarów położonych w bezpośredniej bliskości historycznego centrum Krakowa, z zabytkowymi budynkami poszpitalnymi i rozległymi terenami zielonymi, ma olbrzymi potencjał. Wprost proporcjonalne do niego są oczekiwania różnych grup interesów. Przyglądamy się z uwagą dotychczasowym etapom działania miejskiego inwestora, starającego się wyjść im naprzeciw.
Nowy rozdział historii terenów szpitalnych na Wesołej oficjalnie rozpoczął się 8 listopada 2019 roku, gdy Gmina Miejska Kraków zawarła z Uniwersytetem Jagiellońskim porozumienie o ich stopniowym wykupie. Ustalono w nim warunki płatności kwoty blisko 283,2 milionów złotych za obszar o powierzchni 9,13 hektarów położony między ulicami: Kopernika, Śniadeckich i Grzegórzecką oraz znajdujące się na nim budynki. Te ostatnie to głównie obiekty zabytkowe, przejmowane do 2023 roku w miarę przenoszenia Szpitala Uniwersyteckiego do nowej siedziby w Prokocimiu.
mapa terenu zakupionego przez Gminę Kraków
© ARMK
Decyzja o zakupie spotkała się z ogólną aprobatą, która nie zdążyła w pełni wybrzmieć stłumiona falami wątpliwości i obaw dotyczących dalszych losów terenu. Sytuacja przejęcia kontroli nad dużym areałem w centrum miasta wydawała się bezprecedensowa, przynajmniej w skali kraju, a możliwości jego zagospodarowania niemal nieograniczone. Najczarniejsze wizje dotyczyły likwidacji terenów zielonych (zajmujących blisko połowę obszaru) oraz sprzedaży budynków i działek prywatnym inwestorom, jak miało to miejsce chociażby na Zabłociu. Jerzy Muzyk, zastępca prezydenta Krakowa ds. zrównoważonego rozwoju, uspokajał, że planowane jest wprowadzenie na Wesołej głównie usług (w dużej mierze publicznych) oraz zachowanie zieleni zgodnie z zapisami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (MPZP). Problem polega na tym, że w listopadzie 2019 roku prace nad nową koncepcją MPZP dla rejonu ulicy Kopernika dobiegały końca. Jej uchwalenie planowano na jesień 2020, jednak ze względu na zakup terenów procedurę spowolniono, tak aby uwzględnić w niej wyniki obiecanych konsultacji społecznych. W praktyce oznaczało to, że miasto może uchwalić ten dokument w kształcie, który uzna za najkorzystniejszy dla siebie lub przyszłych inwestorów.
rozmieszczenie budynków na zakupionym terenie; na czarno zaznaczono obiekty przeznaczone do rozbiórki
© ARMK
Tymczasem zarząd zakupionych terenów powierzono powołanej niecały rok wcześniej Agencji Rozwoju Miasta Krakowa (ARMK) — miejskiej spółce podległej bezpośrednio prezydentowi Krakowa, na której czele stanął dr Jan Pamuła. Od początku do zadań ARMK należało nie tylko gospodarowanie na poszpitalnym obszarze, lecz także przygotowanie go do planowanych inwestycji. Objęło to inwentaryzację budynków, zieleni oraz wstępne uzgodnienia z konserwatorem zabytków. Wkrótce zakres działalności ARMK rozszerzył się o kolejne projekty w innych lokalizacjach, między innymi budowę Centrum Muzyki na Cichym Kąciku.
jaka Wesoła?
Pragniemy zagospodarować Wesołą w sposób najlepszy z możliwych — uspokaja prezes ARMK Jan Pamuła. — Prezydent od początku podkreślał, żeby — po pierwsze — nie zmniejszać ilości zieleni i — po drugie — nie sprzedawać zabytkowych obiektów.
budynek dawnego Oddziału Urologii i Szpitala Uniwersyteckiego przy ul. Grzegórzeckiej 18 objęty ochroną konserwatorską; planowana dzierżawa pod komercyjne funkcje medyczne
fot.: Tomasz Kiełkowski Archifoto
© ARMK
Do Agencji zgłaszają się już potencjalni najemcy gotowi z własnych funduszy odremontować budynki i dokonać niezbędnych adaptacji. Nie ulega wątpliwości, że ich dobór doprecyzuje charakter okolicy. „Ta enklawa ma w pierwszej kolejności służyć ludziom, ale powinna też na siebie zarabiać — podkreśla Jan Pamuła — choć nie musi wcale generować ogromnych zysków”. Zapewnia, że scenariusz utrzymywania całości z budżetu miasta również był brany pod uwagę. Jak dotąd zapadła decyzja o przeznaczeniu gmachów przy ulicy Kopernika 15, 15a i 15b na siedzibę krakowskiej biblioteki miejskiej. Nierozstrzygnięta pozostaje także kwestia rozległych terenów zielonych (choć wiadomo, że mają być dostępne i otwarte): istnieje możliwość przeniesienia tutaj wydarzeń z Rynku oraz atrakcji z Dolnych Młynów, albo zaprojektowania przestrzeni relaksu dla okolicznych mieszkańców.
konsultacje
Wygląda na to, że władze Krakowa pod każdym względem doceniły wagę Wesołej — zarówno jako elementu kształtowania miasta, jak i istotnego punktu polityki prowadzenia dialogu z mieszkańcami. Zakup poszpitalnych terenów stworzył modelową okazję do wspólnego podejmowania decyzji o przyszłości obszaru, a deklaracja przeprowadzenia konsultacji społecznych nieco uspokoiła nastroje. Przed ARMK i firmą Inquisio, która wygrała konkurs ofert na realizację procesu konsultacji, stanęło niemałe wyzwanie: jak przeprowadzić je w czasie izolacji wymuszonej pandemią?
Po analizie wielu scenariuszy (z których jeden zakładał odroczenie zadania nawet o rok) zdecydowano się na wydłużoną w czasie, dwuetapową formułę zakładającą przeprowadzenie dialogu w znacznej mierze online. Celem konsultacji było jednoczesne poinformowanie mieszkańców o charakterze poszpitalnych terenów, ich ograniczeniach i dopuszczalnych rozwiązaniach, a także stworzenie forum do wymiany pomysłów, spostrzeżeń i uwag. W pierwszym etapie zaplanowano zbieranie koncepcji na sposoby planowania funkcji oraz użytkowania enklawy na Wesołej. Drugi etap miał obejmować ocenę i dalszą dyskusję nad wyłonionymi w ten sposób koncepcjami.
Pierwsza faza konsultacji przebiegła planowo na przełomie listopada i grudnia 2020 roku. Objęła internetową ankietę, zbieranie pisemnych opinii, dyżury eksperckie oraz warsztaty z architektami i urbanistami. Z racji wielu pytań dotyczących zaangażowania miejskich jednostek odbył się panel dyskusyjny z przedstawicielami Urzędu Miasta Krakowa, Agencji Rozwoju Miasta Krakowa, Ogrodu Botanicznego i Zarządu Zieleni Miejskiej w Krakowie.
lokalizacja planowanych ogrodów renesansowych — pomysłu, który nie spotkał się z entuzjazmem mieszkańców
fot.: Tomasz Kiełkowski Archifoto
© ARMK
Uczestnicy konsultacji okazali się zgodni co do tego, że obszar Wesołej ma być projektowany i zagospodarowywany transparentnie, stopniowo i partycypacyjnie. Zaproponowali opracowanie na podstawie konsultacji społecznych wytycznych do planu funkcjonalnego terenów poszpitalnych i przyjęcie ich przez Prezydenta Miasta Krakowa w formie zadania do realizacji przez ARMK. Prezes Agencji przyznaje, że zaskoczyła go sugestia etapowego rozwoju Wesołej:
Uważałem, że naszym celem jest jak najszybsze doprowadzenie obiektów i terenu do stanu umożliwiającego dzierżawę przez instytucje. Myślałem o niższych kosztach i rychłych, widocznych efektach. Ale skoro mieszkańcy oczekują działań etapowych, to my się z tym godzimy.
W ramach stopniowych działań uczestnicy konsultacji zaproponowali także przeprowadzenie konkursu na opracowanie koncepcji zagospodarowania terenu i wzmocnienie partycypacji społecznej poprzez dodatkowy dialog przed przyjęciem szczegółowych rozwiązań oraz podjęciem najistotniejszych decyzji.
Pierwszy etap konsultacji przyniósł także stosunkowo spójne rezultaty odnośnie do planowanych na Wesołej funkcji; wskazano przede wszystkim potrzebę wykreowania przestrzeni odpoczynku w otoczeniu zieleni, która mogłaby jednocześnie być swoistą agorą — miejscem spotkań różnych grup wiekowych i środowisk: mieszkańców, artystów, rzemieślników i drobnych przedsiębiorców. Zgodnie z tym dla budynków zaproponowano takie funkcje, jak: muzea, biblioteki, domy kultury, przedszkola, dom seniora, akademiki, ogólnodostępne pracownie artystyczne, rzemieślnicze, coworking artystyczno-kulturalny, restauracje, kawiarnie.
