Weronika Majewska z Akademii Sztuki Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie postanowiła stworzyć przestrzeń sztuki, która odpowie na potrzeby estetyczne każdej osoby, bez względu na ograniczenia percepcyjne. Jej Pawilon Edukacji Artystycznej pozwala na doświadczanie sztuki nie tylko osobom widzącym oraz znosi podziały i bariery międzyludzkie poprzez przestrzeń spotkań i rozmów.
Projekt Przestrzeni Edukacji Artystycznej dla widzących, słabowidzących i niewidomych powstał w I Pracowni Projektowania Architektury Wnętrz pod kierunkiem prof. dr hab. Elżbiety Pakuły-Kwak oraz dr Joanny Łapińskiej.
bryła pawilonu jest zainspirowana obrazem Kazimierza Malewicza
© Weronika Majewska
Bryła głównego pawilonu obiektu inspirowana jest obrazem „Czarny kwadrat na białym tle” autorstwa Kazimierza Malewicza. Sztuka tamtego okresu (lata 20. XX wieku) stała się przełomowa, odwróciła uwagę zarówno artysty, jak i odbiorcy od treści, jaką niosło malarstwo akademickie. Rezygnacja z tematyki zaczerpniętej z życia codziennego spowodowała jednak, że sztuka abstrakcyjna nierzadko jest niedoceniana i niezrozumiała dla odbiorców. Przestrzeń Edukacji Artystycznej umożliwi widzącym pokonywanie barier myślowych oraz pozwoli słabowidzącym lub niewidomym przekraczać własne możliwości — tłumaczy Weronika Majewska.
korytarze ekspozycyjne pawilonu umożliwiają zwiedzanie z wykorzystaniem zmysłów pozawzrokowych
© Weronika Majewska
Badanie zależności barwnych, poszukiwanie form uniwersalnych, zgłębianie problemu statyki lub dynamiki dzieła oraz próby uchwycenia ruchu to problematyka podejmowana przez twórców XX wieku, obca dla osoby ograniczonej wzrokowo, trudna do opisania i przedstawienia w przystępnej dla niej formie. Dlatego też autorka postanowiła stworzyć dla nich specjalny pawilon edukacyjny, w którym korytarze ekspozycyjne zostały zaprojektowane w sposób umożliwiający zwiedzanie z wykorzystaniem zmysłów pozawzrokowych. Ścieżka zwiedzania zaprojektowana przez studentkę ASP obejmuje kilka kierunków sztuki XX wieku.
korytarze ekspozycyjne z op-artem i kubizmem
© Weronika Majewska
op-art
Autorka chciała uchwycić transparentność warstw, charakterystycznych dla twórczości Carlosa Cruz-Dieza. Stało się możliwe dzięki zawieszeniu w przestrzeni kurtyn ze sztywnych rurek. Osoby niewidome odsłaniając poszczególne przesłony, mogą wyobrazić sobie ich przenikanie, wielowymiarowość i przestrzenność. Dodatkowym efektem jest dźwięk, jaki wydają obijające się o siebie podłużne elementy, skupia to uwagę odbiorcy na występowaniu płaszczyzn w określonym odstępie i rytmie.
kubizm
Rzeźbiarski charakter dzieł Georgea Braque'a był dla projektantki inspiracją do stworzenia reliefu wypełniającego całą przestrzeń korytarza wystawienniczego. Osoby niewidome wykorzystując zmysł dotyku, mogą zapoznać się z geometryzacją kształtów w kubizmie, doświadczyć nagromadzenia form, z których tylko gdzieniegdzie wyłania się treść. Wypukłości, rysujący się światłocień, brak rozróżnienia obiektów za pomocą koloru wymaga od osób widzących skupienia wzroku na kształtach, ich wielkości i rozmieszczeniu. Dzięki temu widzące osoby mogą zrozumieć, jak niewidomi postrzegają i poznają świat.
korytarze ekspozycyjne z kinetyzmem i futuryzmem
© Weronika Majewska
kinetyzm
Kolejny korytarz zawiera instalację inspirowaną twórczością Alexandra Caldera, specjalizującego się w tworzeniu rzeźb kinetycznych. Podmuch wiatru wprawia obiekty w ruch, a te z kolei wydają dźwięk. Osoby niewidome postrzegają to zjawisko jako bezpośrednią przyczynę i skutek ruchu. Instalacja wykonana z transparentnych detali pozwala pominąć warstwę wizualną kinetyzmu. Korytarz jest miejscem, gdzie sztukę należy postrzegać innymi zmysłami — dotykiem i słuchem. Wykluczenie wizualnego aspektu eliminuje bariery pomiędzy osobami widzącymi i niewidomymi.
futuryzm
Rytmika ruchu, która była przedmiotem twórczości Luigiego Russolo, była dla studentki impulsem do zastosowania powielonych elementów w przestrzeni następnego korytarza. Przeplatające się na zmianę pasy materiału odbijającego i pochłaniającego dźwięk służą zaprezentowaniu zjawiska echolokacji — niezwykłej umiejętności służącej do badania przestrzeni za pomocą wsłuchiwania się w odbite dźwięki. Wydobywający się z głośników dźwięk zostaje wzmocniony lub częściowo pochłonięty w zależności od miejsca, w jakim znajduje się zwiedzający.
Ukazanie sztuki poprzez zjawiska powszechnie znane osobą niewidomym pozwala poznać im zagadnienie futuryzmu, natomiast dla osób widzących jest to możliwość poznania niezwykłej zdolności posługiwania się echolokacją — dodaje autorka.
w centrum pawilonu znajduje się kawiarnia
© Weronika Majewska
czarny sześcian
Punkt kulminacyjny pawilonu jest kawiarnia umieszczona we wnętrzu czarnego sześcianu. Jest to miejsce współodczuwania i współdoświadczania. Kawiarnia łączy wszystkich zwiedzających (widzących, słabowidzących lub niewidomych), jest miejscem spotkań, rozmów, działań i emocji.
Wszechobecna czerń daje poczucie prywatności, skupienia uwagi na osobie i jej podmiotowości. Ciemność sprzyja bliskości, rozmowie i wsparciu, wzmacnia potrzebę kontaktu z drugim człowiekiem — tłumaczy Weronika Majewska.
Projektowany pawilon został dostosowany do potrzeb osób słabowidzących lub niewidomych według standardów opracowanych przez Polski Związek Niewidomych. Wprowadzenie ścieżek dotykowych pozwala na swobodę poruszania się po budynku i tworzy jednocześnie klarowny plan komunikacyjny, z którym łatwo się zapoznać nawet osobom niewidomym. Plan tyflograficzny znajduje się w centralnej części hallu, umożliwia zarówno dotykowe, jak i audiodeskrypcyjne zaznajomienie się z nim.
Projekt Przestrzeni Edukacji Artystycznej otrzymał Nagrodę Dziekanów w tegorocznym konkursie Wysokie Loty.
Poczytajcie także o nagrodzonym w tym samym konkursie projekcie frontów meblowych Invisible System dla osób niewidomych.
