Nagroda imienia Jane Drew to jedno z najważniejszych wyróżnień architektonicznych w branży, przyznawane przez redakcje The Architect's Journal i The Architectural Review osobom, które podnoszą status kobiet w architekturze. W ubiegłych latach laureatkami nagrody zostały między innymi Zaha Hadid (2012), Denise Scott Brown (2017), Kazuyo Sejima (2023) czy Iwona Buczkowska (2024). W tym roku wyróżnienie powędrowało do francuskiej architektki Anne Lacaton.
Anne Lacaton (ur. 1955) to jedna z najbardziej utytułowanych architektek. Współpracując z Jeanem Philippem Vassalem w ramach pracowni Lacaton & Vassal, przeprowadziła modernizację budynku socjalnego Grand Parc w Bordeaux, za którą w 2019 roku otrzymała Nagrodę im. Miesa van der Rohe. W 2021 roku duet otrzymał nagrodę Pritzkera, między innymi za „udowodnienie, że zaangażowanie w renowację architektury w duchu technologii, innowacji i responsywności może przebiegać bez uciekania się do nostalgii”. To jednak tylko skromny wybór z długiej listy wyróżnień, którymi odznaczono francuską architektkę i edukatorkę — w swojej wieloletniej karierze otrzymała między innymi Grand prix national de l”architecture (2008), Nagrodę Schocka (2014), Medal Heinricha Tessenowa (2016) czy Wielką Nagrodę BDA (2020).
Daleka od dążeń do gwiazdorstwa, praktyka Anne Lacaton jest przemyślana i odważna, a jasność jej celu zasługuje na uznanie. Wspólnie z Jean-Philippe”em Vassalem stawia mieszkańców i użytkowników w centrum, projektując budynki, które są jednocześnie oszczędne i hojne. Ich sprzeciw wobec wyburzeń jako szaleństwa oraz postulaty dotyczące ponownego wykorzystania i transformacji stanowią pilne przesłanie dla wszystkich architektów, inwestorów i decydentów politycznych.
— pisze w nawiązaniu do nagrody Manon Mollard, redaktorka The Architectural Review.
burzenie to szaleństwo!
Anne Lacaton w swojej twórczości kładzie nacisk przede wszystkim na zachowanie istniejących struktur architektonicznych oraz dostosowanie ich do potrzeb współczesności. „Wyburzanie to szaleństwo” jest sloganem, pod którym podpisuje się wraz z Jeanem Philippem Vassalem. Przełomową realizacją w karierze duetu była renowacja Palais de Tokyo w 2002 roku, która znalazła się na shortliście Nagrody im. Miesa van der Rohe następnego roku.
Jedną z najczęstszych praktyk stosowanych przez zespół Lacaton & Vassal jest poszerzanie budynków o dodatkowe struktury, które swoim wyglądem, jak i funkcjonalnością przypominają szklarnie. W ten sposób już w 1993 roku powstał Dom Latapie we Floirac-Bordeaux, gdzie do niewielkiej do niewielkiej bryły domu jednorodzinnego przylega obszerna szklarnia, wspomagająca regulację temperatury oraz cyrkulację powietrza w budynku. W znacznie większej skali koncept ten zastosowano w modernizacji szesnastokondygnacyjnego wieżowca Tour Bois-le-Prêtre na obrzeżach Paryża, gdzie każde z 530 mieszkań zyskało dodatkową przestrzeń w formie szklarni na elewacji.
Więcej na temat praktyki architektonicznej, filozofii projektowania oraz najważniejszych realizacji Anne Lacaton dowiecie się z rozmowy, którą z architektką przeprowadziła Architektura i Biznes.
W Awards
Nagroda imienia Jane Drew jest jedną z pięciu nagród przyznawanych przez Architect's Journal i The Architecture Review pod hasłem „W Awards”, w ubiegłych latach znane jako „Women in Architecture”. Obecnie każda z nagród honoruje niezwykłe osiągnięcia kobiet oraz osób niebinarnych na polu architektury. Wraz z Nagrodą imienia Jane Drew ogłoszono również laureatki dwóch innych wyróżnień z powyższego zestawu — Nagrodę imienia Ady Louise Huxtable za wkład w rozwój architektury oraz Nagrodę za badania nad rolą gender w architekturze. Pierwszą z nich otrzymała Suad Amiry, palestyńska architekta i pisarka, która w 1991 roku założyła Centrum Konserwacji Architektury Riwaq, skupiające się w swojej działalności na zachowaniu oraz renowacji palestyńskiego dziedzictwa architektonicznego.
W obliczu trwającej i nasilającej się przemocy oraz zniszczeń w Palestynie, zaangażowanie Suad Amiry w restaurację i ponowne wykorzystanie historycznych palestyńskich budowli jest niezwykle istotne. Wielowątkowa działalność Amiry, łącząca zarówno rzecznictwo, jak i twórczość literacką, uczy osoby zajmujące się przestrzenią, jak wyobrażać sobie świat poza gruzami.
— pisze w uzasadnieniu Eleanor Beaumont, wicenaczelna redaktorka The Architectural Review.
Druga z nagród przyznana została za projekt Designing Motherhood, duetowi amerykańskich badaczek, Michelle Millar Fisher i Amber Winick. W swoich działaniach naukowczynie skupiły się na zagadnieniach związanych z macierzyństwem, które wedle autorek są niewystarczająco obecne w dyskursie projektowym. Do efektów ich prac należą publikacja naukowa opublikowana przez wydawnictwo MIT Press, wędrowna wystawa oraz powiązany z projektem profil w mediach społecznościowych.
"Designing Motherhood" to wieloaspektowy projekt badawczy dotyczący bogatej, a jednocześnie w dużej mierze niezbadanej historii projektowania związanego z ludzką reprodukcją. Poprzez uwzględnienie wielu perspektyw ujawnia on głęboko zakorzenione biopolityczne narracje dotyczące budynków, obiektów i materiałów, które były wykorzystywane zarówno do kontrolowania, jak i do emancypacji osób rodzących oraz ich ciał.
— wyjaśnia Kristina Rapacki, Starsza Redaktorka The Architectural Review.
9 maja bieżącego roku ogłoszone zostaną jeszcze dwa wyróżnienia sygnowane określeniem „W Awards” — Nagroda imienia Moiry Gemmill dla osób poniżej 45 roku życia zajmujących się projektowaniem architektonicznym oraz Nagrodę imienia MJ Long za doskonałość w praktyce architektonicznej.
Przemysław Ciępka
