Porta Volta w Mediolanie,
projekt: Herzog & de Meuron
Na północy Mediolanu, w miejscu dawnych murów miejskich i jednej z niegdysiejszych bram wjazdowych do miasta, powstał projekt, który łączy precyzję architektoniczną z głęboką refleksją nad historią i przyszłością miasta. Za transformację odpowiada szwajcarska pracownia Herzog & de Meuron, a inwestorem i użytkownikiem jest Fundacja Giangiacomo Feltrinelli. Kompleks Porta Volta to nie tylko nowa siedziba tej instytucji, lecz także manifest urbanistyczny, który na nowo definiuje relację między przestrzenią publiczną a tkanką miasta.
Widok ogólny kompleksu Porta Volta
fot. Filippo Romano © Herzog & de Meuron
historia zapisana w osi urbanistycznej
Obszar Porta Volta to teren wielowarstwowy, historycznie istotny, ale przez lata zapomniany. Jeszcze w XVI wieku znajdowały się tu Mura Spagnole – ostatnie z serii murów obronnych otaczających Mediolan. Choć fizycznie zniknęły po zburzeniu bastionów pod koniec XIX wieku, ich ślad nadal rysuje się w układzie urbanistycznym miasta. To właśnie w tym miejscu, przy Via Alessandro Volta, kiedyś peryferyjnej, a dziś znów kluczowej arterii, Fundacja Feltrinelli postanowiła zbudować swoją nową siedzibę.
Wnętrze siedziby fundacji
fot. Filippo Romano © Herzog & de Meuron
wskrzeszona brama miasta
Redefinicja Porta Volta nie polegała na rekonstrukcji, lecz na interpretacji. Herzog & de Meuron nie nadpisują historii, ale świadomie ją przywołują, wykorzystując dawny przebieg murów jako linię kompozycyjną nowej osi miejskiej. Ulice Viale Pasubio i Viale Montello, które przecinają się w miejscu dawnej bramy, zostały potraktowane jako ramy dla nowej przestrzeni publicznej.
Porta Volta w Mediolanie – plan zagospodarowania przestrzennego
fot. Filippo Romano © Herzog & de Meuron
architektoniczna symetria i urbanistyczny porządek
Projekt obejmuje nie tylko budynek Fundacji, ale też dwa sąsiednie obiekty – tzw. Edificio Comune i dodatkowy budynek biurowy – rozmieszczone symetrycznie po obu stronach dawnej osi miejskiej. Ich układ nawiązuje do mediolańskiej tradycji bliźniaczych kompozycji, znanych chociażby z Piazza Duomo. Całość dopełniają dwa zabytkowe Caselli Daziari, czyli dawne punkty celne, które w przeszłości wyznaczały bramę Porta Volta.
Kompleks obejmuje budynek fundacji i dwa sąsiednie obiekty
fot. Filippo Romano © Herzog & de Meuron
symetria i rytm w sercu Mediolanu
Bryła budynku Fundacji Giangiacomo Feltrinelli w kompleksie Porta Volta stanowi wyrafinowaną reinterpretację mediolańskiej tradycji architektonicznej. Podłużna forma o wyrazistej linii dachu, harmonijnie połączona z elewacją, tworzy spójną strukturę, w której betonowe żebra nadają rytm i porządek. Symetria założenia współgra z osiami dawnych murów Mura Spagnole, wyznaczając nową przestrzeń publiczną. Transparentność elewacji, przenikająca światło do wnętrza, kontrastuje z masywnością prefabrykowanej konstrukcji, tworząc dialog między nowoczesnością a lokalnym kontekstem.
Porta Volta w Mediolanie
fot. Filippo Romano © Herzog & de Meuron
przestrzeń dla ludzi, nie dla monumentów
Na parterze budynku Fundacji znajdują się przestrzenie o funkcjach publicznych: główne wejście, księgarnia i kawiarnia. Pierwsze piętro zajmuje przestrzeń wielofunkcyjna – dwukondygnacyjna sala przeznaczona na wydarzenia kulturalne i debaty. Wyższe kondygnacje mieszczą biura Fundacji, a najwyższy poziom zarezerwowano dla czytelni z dostępem do historycznego archiwum. Dokumenty są przechowywane w podziemnym magazynie, zapewniającym odpowiednie warunki konserwatorskie.
Porta Volta w Mediolanie
fot. Filippo Romano © Herzog & de Meuron
zieleń jako fundament nowoczesnego miasta
Cały kompleks jest dostępny dla mieszkańców – nie tylko poprzez funkcje usługowe w parterze, ale także dzięki rozległej zielonej przestrzeni, która powstała dzięki zwartej zabudowie. To podejście – skupienie masy budynków i uwolnienie terenu pod park – stanowi świadomą decyzję projektową, która podkreśla odpowiedzialność wobec miasta i jego użytkowników.
Porta Volta w Mediolanie – przekrój
fot. Filippo Romano © Herzog & de Meuron
otwarte na miasto, zapraszające do życia
W przeciwieństwie do wielu współczesnych inwestycji biurowych, kompleks Porta Volta nie zamyka się przed miastem. Wręcz przeciwnie – wpisuje się w miejskie życie. Kawiarnie, restauracje, księgarnia czy przestrzenie coworkingowe na parterach budynków mają służyć nie tylko pracownikom, ale także przechodniom, sąsiadom, odwiedzającym. W ten sposób projekt staje się nie tylko nową siedzibą instytucji, ale także platformą społecznej interakcji.
Widok na kompleks z lotu ptaka
fot. Filippo Romano © Herzog & de Meuron
architektura, która słucha
Zamiast tworzyć monumentalny obiekt, Herzog & de Meuron proponują architekturę jako ramę dla aktywności – tło dla życia codziennego, kultury i dialogu. Porta Volta to nie tylko nowy punkt na mapie Mediolanu, ale też odpowiedź na pytanie, jak dziś projektować odpowiedzialnie. To realizacja, która łączy kontekst historyczny z potrzebami współczesnego miasta. Nie epatuje formą, nie szuka chwilowego zachwytu, lecz stawia na trwałość, funkcjonalność i znaczenie miejsca.
Oprac.: Anastazja Dżupina
Ilustracje udostępnione dzięki uprzejmości pracowni Herzog & de Meuron.
