Zmarł Ricardo Scofidio, architekt eksperymentu i przestrzeni publicznych

Anastazja Dżupina

12 marca '25

Ricardo Scofidio [1935–2025]

fot. Geordie Wood © Diller Scofidio + Renfro (DS+R)

...

6 marca 2025 roku odszedł Ricardo Scofidio, współzałożyciel biura architektonicznego Diller Scofidio + Renfro (DS+R), które działa od 1981 roku. Miał 89 lat. Zmarł w Nowym Jorku w otoczeniu bliskich, w tym Elizabeth Diller – partnerki zarówno w życiu prywatnym, jak i zawodowym. Jego śmierć zamyka istotny rozdział w historii współczesnej architektury, którą współkształtował przez dekady, integrując ją z elementami sztuki i eksperymentu.

Ricardo Scofidio – architekt, który pytał i zmieniał przestrzeń

Ricardo Scofidio zrewolucjonizował postrzeganie przestrzeni, przekształcając architekturę z czysto użytkowej dziedziny w żywy proces myślowy. Jego śmierć zamyka istotny rozdział, pozostawiając pustkę nie tylko w świecie projektowania, lecz także w szeroko rozumianej refleksji nad tym, czym są miasta i jak mogą lepiej służyć swoim mieszkańcom. Jako wizjoner nieustannie stawiał prowokujące pytania, widząc w architekturze coś znacznie głębszego niż suma budynków. Dziedzictwo, które po sobie zostawił, to nie tylko inspirujące przestrzenie, ale i nowatorskie podejście, które na zawsze zmieniło sposób, w jaki myślimy o projektowaniu i życiu w otoczeniu urbanistycznym.

Ricardo Scofidio

fot. Geordie Wood © Diller Scofidio + Renfro (DS+R)

początki i edukacja

Ricardo Scofidio przyszedł na świat w 1935 roku w Nowym Jorku – mieście, które odegrało kluczową rolę w jego życiu i karierze. Jego ojciec, czarnoskóry muzyk jazzowy, przekonywał go o włoskich korzeniach, by uchronić przed rasowymi uprzedzeniami, co – jak wspominał w 2003 roku w rozmowie dla „New York Times Magazine” – sprawiło, że jako dziecko uczono go pozostawać niewidocznym.

Studiował architekturę na Cooper Union, a następnie na Uniwersytecie Columbia, zdobywając solidne podstawy teoretyczne. W 1955 roku poślubił Allanę Jeanne De Serio, z którą miał czterech synów, jednak małżeństwo zakończyło się rozwodem w 1979 roku. Podczas pracy jako wykładowca na Cooper Union poznał Elizabeth Diller, urodzoną w Łodzi w rodzinie żydowskiej, która była wówczas jego studentką. Po zakończeniu nauki zaczęli się spotykać, a w 1981 roku wspólnie założyli biuro architektoniczne Diller + Scofidio. W 1997 roku do zespołu dołączył Charles Renfro, a w 2004 roku Ric Furman Gilmartin, co doprowadziło do przekształcenia biura w Diller Scofidio + Renfro. Projekty realizowane przez DS+R, takie jak High Line w Nowym Jorku czy rozbudowa MoMA, poszerzały granice architektury, łącząc ją ze sztuką i technologią, i zyskały szerokie uznanie na arenie międzynarodowej.

W oficjalnym oświadczeniu studia Diller Scofidio + Renfro napisano:

Ricardo odegrał kluczową rolę w powstaniu i rozwoju naszej pracowni, kierując się ideą projektowania przestrzeni zgodnie z własnymi zasadami. Jego wizja ukształtowała sposób, w jaki działamy. Partnerzy i projektanci, którzy współpracowali z nim przez lata, będą kontynuować jego dzieło w codziennej pracy.

High Line w Nowym Jorku

Fot. Wil Fyfordy © CC BY-SA 4.0

projekty, które zmieniły miasta

High Line w Nowym Jorku

Ricardo Scofidio zostawił trwały ślad w architekturze dzięki projektom przekształcającym przestrzenie miejskie. Jednym z nich jest High Line w Nowym Jorku. Prace nad nim rozpoczęły się w 1999 roku, a inspiracją był pomysł mieszkańców z lat 80., którzy w ramach konkursu urbanistycznego poszukiwali sposobu na rewitalizację nieużywanej estakady kolejowej na Manhattanie. Zespół DS+R, współpracując z projektantami krajobrazu Jamesem Cornerem i Pietem Oudolfem, przekształcił konstrukcję w park zawieszony 10 metrów nad ulicami. Otwarty w 2009 roku, oferuje zieloną promenadę spacerową i miejsce odpoczynku w centrum miasta. Dziś to jedno z najczęściej odwiedzanych miejsc w Nowym Jorku.

High Line w Nowym Jorku

Fot. Dansnguyen © CC0 1.0 Universal

Zaryadye Park w Moskwie

W 2017 roku pracownia ukończyła Zaryadye Park w Moskwie, wygrywając międzynarodowy konkurs na projekt przestrzeni. Po trzech latach realizacji 13-hektarowy teren, wcześniej nieużytek, stał się parkiem publicznym otwartym we wrześniu 2017 roku. Zaryadye obejmuje 760 drzew i cztery strefy zieleni nawiązujące do rosyjskich krajobrazów – lasu, stepu, tundry i terenów podmokłych – połączone z infrastrukturą, taką jak sala koncertowa z amfiteatrem, interaktywne muzeum czy „pływający most” nad rzeką Moskwą.

Zaryadye Park w Moskwie

Fot. GAlexandrova © CC BY-SA 4.0

Projekt wyróżniono na liście 100 najciekawszych miejsc na świecie według magazynu „Time”. Oba parki – High Line i Zaryadye – pokazują, jak Scofidio łączył architekturę z naturą i technologią, tworząc przestrzenie wspierające lokalne społeczności.

Zaryadye Park w Moskwie

Fot. mos.ru © CC BY 4.0

Blur Building – eksperyment nad jeziorem

Jednym z najbardziej charakterystycznych dzieł Scofidia i DS+R jest Blur Building, zrealizowany w 2002 roku nad jeziorem Neuchâtel w Yverdon-les-Bains na potrzeby Szwajcarskiej Wystawy Narodowej Expo 2002. Pawilon oparto na strukturze tensegrity – systemie metalowych profili i napiętych kabli – wspartej na czterech kolumnach, tworząc platformę nad wodą. Woda z jeziora, pompowana przez 35 tysięcy wysokociśnieniowych dysz, wytwarzała mgłę kontrolowaną przez system reagujący na warunki pogodowe, takie jak temperatura, wilgotność czy wiatr. Odwiedzający wchodzili po dwóch kładkach z brzegu, wkraczając w przestrzeń bez wyraźnych granic wizualnych czy akustycznych, zdominowaną przez mgłę i dźwięk dysz, wzbogacony nagraniami Christiana Marclaya. Blur Building był przykładem eksperymentalnego podejścia Scofidia, które kwestionowało tradycyjne rozumienie architektury.

Blur Building, zrealizowany w 2002 roku w Yverdon-les-Bains

The Broad – muzeum w Los Angeles

Kolejnym projektem pracowni jest muzeum The Broad w Los Angeles, otwarte 20 września 2015 roku po rozpoczęciu budowy w 2012 roku. Założone przez filantropów Eli i Edythe Broad, mieści kolekcję ponad 2000 dzieł sztuki współczesnej, w tym prace Jeffa Koonsa, Cindy Sherman, Roya Lichtensteina i Andy”ego Warhola.

Muzeum The Broad w Los Angeles

Elewacja budynku składa się z 2500 prefabrykowanych paneli z betonu zbrojonego włóknami szklanymi, ustawionych pod kątem 45 stopni.

Zbliżenie na elewację muzeum The Broad w Los Angeles

dziedzictwo Ricarda Scofidia

Dorobek Ricarda Scofidia i biura Diller Scofidio + Renfro od lat jest przedmiotem zainteresowania – także na łamach naszego portalu, gdzie opisywaliśmy m.in. Tianjin Juilliard School, łączący architekturę z muzyką i naturą, oraz Centrum Edukacyjne Vagelos w Nowym Jorku, zaprojektowane jako przestrzeń dla przyszłych lekarzy. Projekty takie jak High Line, Zaryadye Park, Blur Building czy The Broad pokazują, jak wizja Scofidia wpływała na miasta, integrując innowacje z potrzebami społecznymi i inspirując kolejne pokolenia architektów. Jego dziedzictwo pozostanie widoczne w przestrzeniach publicznych na całym świecie. Projekty, które współkształtował, wykraczały poza samo tworzenie budowli. Stanowiły przestrzeń dla nowatorskich pomysłów, eksperymentalne pole działania i sposób na kwestionowanie utartych wzorców. W czasach, gdy dominuje poszukiwanie łatwych rozwiązań, Scofidio stawiał trudne pytania. Jego dzieła pokazują, że architektura może pełnić rolę intelektualnego przekazu, być platformą do refleksji nad miastem, ludzkimi relacjami i wpływem przestrzeni na codzienne życie.