Filharmonia w Hamburgu,
projekt: Herzog & de Meuron
Elbphilharmonie, wzniesiona przez biuro Herzog & de Meuron, czekała na otwarcie 10 lat. W tym czasie koszty budowy rosły w zawrotnym tempie. Ostatecznie wyniosły 866 milionów euro, wielokrotnie przewyższając pierwotnie zakładany budżet, który wynosił 50 milionów. Gdy budowa dobiegła końca, mieszkańcy Hamburga mogli wreszcie odetchnąć z ulgą.
Elbphilharmonie — filharmonia w Hamburgu nad Łabą
fot. Ruedi Walti © Herzog & de Meuron
nowe serce HafenCity
Oficjalne otwarcie budynku miało miejsce w 2017 roku. Filharmonia w Hamburgu powstała na terenie dawnego cesarskiego spichlerza, który na przełomie XIX i XX wieku służył do przechowywania herbaty, tytoniu oraz kakao. Budowla ta uległa zniszczeniu w czasie II wojny światowej. Elbphilharmonie stała się centralnym punktem odnawianej dzielnicy HafenCity, przekształcanej przez miasto w przyjazną przestrzeń do życia i pracy. Dzięki temu obszar, który większość mieszkańców Hamburga znała, ale którego dotąd nie dostrzegała, stał się nowym sercem życia społecznego, kulturalnego i codziennego – zarówno dla hamburczyków, jak i dla gości z całego świata.
Elbphilharmonie w Hamburgu, Niemcy — widok na bryłę z lotu ptaka
fot. Iwan Baan © Herzog & de Meuron
dialog przeszłości i teraźniejszości
Budynek filharmonii składa się z dwóch wyraźnie odrębnych segmentów. Na zachowanej części dawnego spichlerza wzniesiono dodatkowe piętra, które wyróżniono okładziną ze szkła – precyzyjnie wygięte szyby tworzą efektowną ścianę. Czerwona cegła podkreśla historyczną bazę spichlerza, natomiast szklana powłoka, odbijająca za dnia niebo, a nocą światła okolicznych budynków, sygnalizuje współczesną reinterpretację XIX-wiecznej konstrukcji.
Pierwotnie skonstruowany, by udźwignąć tysiące ciężkich worków z ziarnami kakao, dziś wykorzystuje swoją solidną strukturę, by podtrzymać nową Filharmonię. Potencjał i wytrzymałość starego budynku zostały zaadaptowane, aby unieść ciężar nowej konstrukcji wzniesionej na jego szczycie
— dodają architekci.
Elbphilharmonie w Hamburgu, Niemcy — widok na bryłę
fot. Iwan Baan © Herzog & de Meuron
falujący dach nad Hamburgiem
i szkło o wadze ton
Nowy gmach „wyrasta” z kształtu dawnego magazynu, odwzorowując jego rzut podstawy i integrując ceglany blok historycznej zabudowy. W górnych i dolnych partiach konstrukcja zyskuje jednak odmienny charakter. Dach o falującym kształcie wznosi się stopniowo – od niższego wschodniego krańca aż do najwyższego punktu, osiągając 108 metrów na Kaispitze, skraju półwyspu. Szklana fasada budynku składa się z 1100 elementów, z których każdy ma szerokość od czterech do pięciu metrów i wysokość trzech metrów. W rejonie głównego foyer wysokość szyb zwiększa się do pięciu metrów. Panele zostały starannie uformowane i poddane hartowaniu w temperaturze 600°C, co chroni elewację przed przegrzewaniem pod wpływem stałego nasłonecznienia. W strukturę szkła wtopiono drobne fragmenty bazaltu w ciemnym odcieniu. Następnie każdy element dopasowano do konkretnej części budynku, nadając mu odpowiedni kształt. Masa pojedynczego panelu wynosi około 1,2 tony, a koszt jego wytworzenia sięga 20 tysięcy euro. Całkowita powierzchnia przeszklenia wynosi 16 tysięcy metrów kwadratowych – to odpowiednik dwóch pełnowymiarowych boisk piłkarskich.
Elbphilharmonie w Hamburgu, Niemcy — zbliżenie na szklaną elewację budynku
fot. Iwan Baan © Herzog & de Meuron
morska inspiracja architektury
Kształt gmachu przywodzi na myśl żagiel targany wiatrem lub fale wzburzone sztormem. Jeśli pójdziemy za tym drugim wyobrażeniem, dach pokryty lśniącymi, białymi panelami może kojarzyć się z morską pianą unoszącą się na grzywach fal. Takie skojarzenia wydają się naturalne w kontekście Hamburga – największego niemieckiego portu.
Elbphilharmonie w Hamburgu, Niemcy — rzut parteru
© Herzog & de Meuron
taras z widokiem na miasto
Pomiędzy historyczną a współczesną częścią gmachu zlokalizowano publicznie dostępny taras widokowy o powierzchni 4 tysięcy metrów kwadratowych. Z tego miejsca roztacza się widok na Hamburg w pełnej, 360-stopniowej panoramie. Koncepcja otwartości i dostępności obejmuje także foyer sal koncertowej i kameralnej – te przestrzenie są dostępne dla wszystkich gości, niezależnie od posiadania biletu na koncert.
Elbphilharmonie w Hamburgu, Niemcy — taras z widokiem na miasto
fot. Iwan Baan © Herzog & de Meuron
podróż ruchomymi schodami
Do budynku prowadzą 82-metrowe schody ruchome, umieszczone w tunelu o sferycznej formie, wykończonym szklanymi elementami. Powierzchnia odbija światło, tworząc dynamiczną grę refleksów. Zakrzywiona geometria tunelu celowo ogranicza widoczność końcowego punktu trasy, budując efekt stopniowego odkrywania przestrzeni. Podróż kończy się w głównym holu.
Elbphilharmonie w Hamburgu, Niemcy — do budynku prowadzą 82-metrowe schody ruchome
fot. Iwan Baan © Herzog & de Meuron
akustyka na najwyższym poziomie
Główna sala koncertowa osiąga 50 metrów wysokości – to niemal tyle, ile ma piętnastopiętrowy budynek. Akustykę wnętrza kształtuje specjalna powłoka. Ten zaawansowany materiał został opracowany przez Yasuhisę Toyotę we współpracy z architektami z Herzog & de Meuron. System paneli, wykonanych z włókien gipsu i recyklingowanego papieru, został zaprojektowany z precyzyjną dokładnością. Każdy element odpowiada określonym parametrom akustycznym danej powierzchni. Mimo zaawansowanej technologii produkcji struktura paneli sprawia wrażenie rzemieślniczej pracy, a ich nieregularna forma nadaje przestrzeni organiczny charakter.
Elbphilharmonie w Hamburgu, Niemcy — główna sala akustyczna
fot. Iwan Baan © Herzog & de Meuron
wielofunkcyjny kompleks filharmonii
W kompleksie Filharmonii Hamburskiej, oprócz głównej sali koncertowej o pojemności 2100 miejsc siedzących, znajdują się: sala kameralna, przestrzeń dedykowana koncertom muzyki współczesnej i eksperymentalnej, wielopoziomowy parking na 500 samochodów, hotel, ekskluzywne apartamenty oraz restauracje. Cała konstrukcja wznosi się na wysokość 110 metrów.
Filharmonia przypomina typologię stadionów piłkarskich, które projektowaliśmy w ostatnich latach, dążąc do stworzenia niemal interaktywnej bliskości między widzami a zawodnikami.
— podkreślają architekci.
Elbphilharmonie w Hamburgu, Niemcy — parter
fot. Iwan Baan © Herzog & de Meuron
kryształowy blask nad wodą
W tej nowej miejskiej przestrzeni odczuwa się więcej oddechu – to zasługa rozległej tafli wody i monumentalnej skali statków oceanicznych. Szklana fasada, częściowo złożona z wygiętych paneli, z których niektóre są artystycznie wycięte, przemienia budynek w gigantyczny, mieniący się kryształ. Jego wygląd nieustannie się zmienia, odbijając niebo, wodę i miasto – zapraszając, by spojrzeć na niego wciąż na nowo.
Elbphilharmonie w Hamburgu, Niemcy — widok na budowlę
fot. Iwan Baan © Herzog & de Meuron
dwie narracje, jedna całość
W tym projekcie spotykają się dwie odmienne architektoniczne narracje: surowy spichlerz Kaispeicher i nowoczesna filharmonia, wspólnie tworząc spójną, wielowymiarową przestrzeń. Kaispeicher wyróżnia się pierwotnym charakterem, silnie zakorzenionym w portowym kontekście – to ukłon w stronę historii i funkcji miejsca. Z kolei Filharmonia wprowadza wyrafinowaną estetykę, otwierając perspektywę na współczesność.
Oprac.: Anastazja Dżupina
Ilustracje udostępnione dzięki uprzejmości pracowni Herzog & de Meuron.
