Højvangen Kirke,
projekt: Henning Larsen Architects
W czasach postępującej sekularyzacji, na obrzeżach duńskiego Skanderborga powstał pierwszy od ponad 500 lat nowo wybudowany kościół w parafii. Højvangen Kirke, zaprojektowany przez pracownię Henning Larsen, redefiniuje znaczenie przestrzeni sakralnej we współczesnym społeczeństwie. Tu architektura nie pełni jedynie roli tła dla liturgii — staje się żywym uczestnikiem codzienności: miejscem spotkań, refleksji i wspólnotowego bycia. To przykład nowego podejścia do projektowania przestrzeni duchowej — otwartej, zakorzenionej lokalnie i osadzonej w realnym rytmie życia.
Nowy kościół w Skanderborgu — minimalistyczna forma wpisana w naturalny krajobraz miasta
fot. Rasmus Hjortshøj © Henning Larsen
przestrzeń nie dominuje — redefinicja sacrum
Højvangen Kirke nie posiada wyraźnej fasady ani hierarchicznego podziału – to założenie otwarte, bardziej przypominające leśną polanę niż tradycyjną świątynię. Taka decyzja przestrzenna zrywa z linearnością i sakralną osiowością, która przez wieki definiowała architekturę kościelną.
Naszym celem było stworzenie przestrzeni, która otwiera się w każdą stronę. Ta koncepcja kwestionuje tradycyjny układ kościoła, pozwalając nam zaprojektować wnętrze elastyczne, a jednocześnie intymne i pełne świętości
– mówi Greta Tiedje, globalna dyrektorka projektu.
Nowy kościół w Skanderborgu — elewacja kościoła wykonana z jasnej, ręcznie formowanej cegły tworzy harmonijną całość z otoczeniem
fot. Rasmus Hjortshøj © Henning Larsen
symboliczny porządek brył
Zespół Højvangen Kirke usytuowano na nieregularnej działce w kształcie trapezu. Centralnym i najwyraźniej artykułowanym elementem założenia jest główna bryła kościoła – zwarta, niemal kwadratowa w planie, o masywnym charakterze, ale przełamana dwupoziomową strukturą: dolną częścią z gładką, rytmicznie przeszkloną elewacją oraz górną – o falującym, miękkim profilu, który nadaje całości wrażenie rytmu i lekkości. Zestawienie jasnej cegły z dużymi, pionowymi przeszkleniami buduje subtelny kontrast pomiędzy solidnością a transparentnością, między sakralnym ciężarem a otwartością na świat zewnętrzny. Elementem sugerującym funkcję sakralną jest pionowy krzyż z ciemnego metalu, dyskretnie wkomponowany w ceglaną ścianę. Nie narzuca się – raczej towarzyszy, jak znak milczącej obecności.
Nowy kościół w Skanderborgu — schemat rozmieszczenia poszczególnych budynków
© Henning Larsen
Od strony placu wejściowego zaprojektowano kaskadowe tarasy z zielenią i drewnianymi siedziskami – miejsce sprzyjające odpoczynkowi, rozmowie lub lekturze. Od wschodu główny korpus kościoła łączy się z wydłużoną bryłą centrum parafialnego (kirke/kirkecenter), uformowaną na planie litery „L”. Wspólnie tworzą one półotwarty dziedziniec – przestrzeń przejściową między sacrum a wspólnotową codziennością. Z kolei po stronie zachodniej, w symbolicznym dystansie od reszty zespołu, usytuowano smukłą, wolnostojącą wieżę dzwonnicy – pionowy akcent podkreślający duchowy wymiar całego założenia.
Nowy kościół w Skanderborgu — elewacja kościoła z charakterystycznym pionowym krzyżem wkomponowanym w ceglaną ścianę
fot. Rasmus Hjortshøj © Henning Larsen
rytm, cisza, materia
Wnętrze kościoła kontynuuje logikę zewnętrznej prostoty — przestrzeń jest monumentalna, ale nie przytłacza. Drewniany strop z jasnych belek wprowadza ciepło i rytmiczną strukturę. Zawieszone na cienkich linkach, cylindryczne lampy z białego szkła tworzą minimalistyczny, niemal liturgiczny układ, który podkreśla wertykalność przestrzeni. Ściany wykonane z tej samej cegły co elewacja ozdobiono pionowymi panelami akustycznymi o geometrycznym wzorze, które łagodzą dźwięk i wprowadzają ornamentykę – nie w sensie dekoracji, ale subtelnego znaku tożsamości. Podłoga z polerowanego betonu uzupełnia całość wyważoną surowością.
Nowy kościół w Skanderborgu — układ krzeseł w półokręgu sprzyja integracji uczestników nabożeństw i wydarzeń społecznych
fot. Rasmus Hjortshøj © Henning Larsen
Układ miejsc siedzących zaprojektowano w formie półokręgu, skupionego wokół centralnej przestrzeni liturgicznej – sprzyjającej poczuciu wspólnoty i aktywnego uczestnictwa. Na potrzeby kościoła powstało specjalne krzesło liturgiczne, opracowane we współpracy pracowni Henning Larsen z duńskim producentem Brdr. Krüger. Model „Ekko” łączy minimalistyczną elegancję z trwałością i funkcjonalnością, odpowiadając zarówno na estetyczne, jak i praktyczne wymagania przestrzeni sakralnej. Projekt ten symbolicznie nawiązuje do dziedzictwa Henninga Larsena, stanowiąc powrót jego pracowni do projektowania mebli po ponad sześćdziesięciu latach.
Nowy kościół w Skanderborgu
fot. Rasmus Hjortshøj © Henning Larsen
światło tworzące duchową atmosferę
Kluczową, symboliczną rolę w Højvangen Kirke odgrywa światło. Łagodnie pofalowane elewacje i półprzezroczyste ściany sprawiają, że dzienne światło swobodnie przenika do wnętrza przez cały dzień, nieustannie zmieniając jego nastrój i nadając mu pulsujący rytm. Powstała w ten sposób gra światła i cienia tworzy dynamiczną scenografię, w której architektura zyskuje niemal metafizyczny wymiar. Jak podkreśla Eva Ravnborg z Henning Larsen, światło było kluczowym elementem koncepcji:
To coś więcej niż element fizyczny — nadaje przestrzeni spokój, niemal duchowy charakter, wynosząc doświadczenie przebywania w kościele ponad codzienność.
Nowy kościół w Skanderborgu — kluczową, symboliczną rolę w Højvangen Kirke odgrywa światło
fot. Rasmus Hjortshøj © Henning Larsen
przestrzeń, która nie wyklucza
Højvangen Kirke został pomyślany nie jako osobny byt, ale jako przedłużenie lokalnej wspólnoty. Częściowo podziemne przejście łączy go z istniejącym centrum parafialnym, a otaczający park oraz dziedziniec krajobrazowy tworzą ramę dla wydarzeń plenerowych i nieformalnych spotkań.
Nowy kościół w Skanderborgu — rzut
© Henning Larsen
To przestrzeń, która nie zamyka się w sobie – przeciwnie, zaprasza. W tylnych elewacjach znajdują się nisze, w których można usiąść, porozmawiać, pomyśleć. Nie są to marginalia – to integralna część idei, zgodnie z którą miejsce kultu jest także miejscem życia.
Nowy kościół w Skanderborgu
fot. Rasmus Hjortshøj © Henning Larsen
nie dla tradycji – dla ludzi
Projekt Hejvangen Kirke to efekt międzynarodowego konkursu architektonicznego, który w 2021 roku jednogłośnie wygrała pracownia Henning Larsen. To, co powstało w Skanderborgu, nie jest próbą rekonstrukcji minionych form. To świadome spojrzenie w przyszłość – z szacunkiem dla przeszłości, ale bez nostalgii.
Oprac.: Anastazja Dżupina
Ilustracje udostępnione dzięki uprzejmości pracowni Henning Larsen Architects.
