Biblioteka Boekenberg w Spijkenisse,
projekt: MVRDV
Czy da się zbudować górę z książek – dosłownie? W Spijkenisse, niedaleko Rotterdamu, powstała biblioteka, która udowadnia, że architektura może być zarazem rzeźbą społeczną, miejskim manifestem i przestrzenią codziennej aktywności. Boekenberg, tłumaczącz niderlandzkiego jako Góra Książek, zaprojektowana przez holenderską pracownię MVRDV, przypomina przeszkloną świątynię wiedzy – monumentalną, ale otwartą; nowoczesną, a jednocześnie głęboko zakorzenioną w lokalnej historii. Ten obiekt nie tylko redefiniuje pojęcie biblioteki – staje się prowokacyjnym pytaniem o przyszłość przestrzeni publicznych w miastach średniej wielkości. Jak wygląda miejsce, które ma jednocześnie edukować, przyciągać, integrować i inspirować? Odpowiedź – w tej architektonicznej ikonie, której nie sposób przeoczyć.
Wewnątrz biblioteki znalazły się m.in. centrum edukacji ekologicznej, klub szachowy, audytorium, sale spotkań oraz przestrzenie handlowe i biurowe
fot. Daria Scagliola © MVRDV
biblioteka jako przestrzeń publiczna
i symboliczna
Współczesna biblioteka to coraz częściej miejsce wielofunkcyjne, odpowiadające na potrzeby różnych grup użytkowników. Takie podejście widać wyraźnie w projekcie Góry Książek. Główna funkcja biblioteczna została tu spleciona z innymi programami: edukacyjnym, komercyjnym, społecznym i kulturowym. Na powierzchni 9300 metrów kwadratowych znalazły się m.in. centrum edukacji ekologicznej, klub szachowy, audytorium, sale spotkań oraz przestrzenie handlowe i biurowe. Tego typu hybrydyzacja funkcji wzmacnia rolę budynku jako miejsca spotkań i interakcji społecznych.
Wnętrze biblioteki w Spijkenisse, Holandia
fot. Jeroen Musch © MVRDV
Bryła obiektu jest równie wieloznaczna, co jego program. Monumentalna forma – przypominająca górę ułożoną z książek – przyciąga uwagę z każdego punktu rynku. Budynek ma formę szklanej piramidy osadzonej na ceglanej podstawie. Przeszklona kopuła umożliwia wgląd do wnętrza i jednocześnie podkreśla otwartość instytucji. Widoczność książek jako materiału budującego strukturę obiektu ma znaczenie nie tylko estetyczne, lecz przede wszystkim symboliczne – ma promować czytelnictwo w miejscu, gdzie analfabetyzm sięga 10 procent. W czasach cyfrowej fragmentaryzacji i zanikającego kontaktu z literaturą, tak silny, materialny gest jest jednoznaczną deklaracją. Ceglana baza stanowi odniesienie do lokalnych tradycji budowlanych i zapewnia wyrazisty kontrast materiałowy wobec lekkiej, przeszklonej góry. Wejście z szerokimi schodami i przeszklonymi drzwiami prowadzi bezpośrednio do wnętrza, a elementy oświetlenia zewnętrznego porządkują strefę wejściową.
Monumentalna forma – przypominająca górę ułożoną z książek – przyciąga uwagę z każdego punktu rynku
fot. Daria Scagliola © MVRDV
od wsi do miasta
– architektura jako narzędzie transformacji
Spijkenisse w ciągu ostatnich dekad przeszło radykalną metamorfozę – z rolniczej wioski stało się nowoczesnym miastem satelickim Rotterdamu. Projekt MVRDV nie ignoruje tej przemiany, lecz czyni z niej fundament swojej koncepcji. Biblioteka oraz sąsiadujące z nią budynki mieszkalne zostały zorganizowane wokół rynku, który w nowej formie przywraca znaczenie przestrzeni centralnej. Co więcej, projektanci celowo nawiązali do lokalnej historii, sięgając po typologię wiejskiej stodoły – z jej stromym dachem i konstrukcją drewnianych kratownic.
Wnętrze biblioteki w Spijkenisse, Holandia
fot. Daria Scagliola © MVRDV
Forma przypominająca stodołę została przeskalowana i przeszklona, co nadaje jej nowoczesny wyraz, ale jednocześnie osadza ją w lokalnym kontekście. Fasada z cegły, rozciągająca się na niższe partie budynku oraz sąsiednią zabudowę, funkcjonuje jak „koc” przykrywający komercyjno-usługowe funkcje. Nad nim wznosi się przestrzeń biblioteki – lekka, przejrzysta i w pełni publiczna. Ten kontrast materiałowy jest jednocześnie czytelnym kodem: cegła to codzienność, szkło to otwartość i wiedza.
Bryła biblioteki w Spijkenisse przypomina stodołę
fot.Daria Scagliola & Stijn Brakkee © MVRDV
architektura z recyklingu
– projektowanie w duchu odpowiedzialności
Znaczącym aspektem realizacji jest wybór materiałów – zarówno ze względów estetycznych, jak i środowiskowych. Regały biblioteczne wykonano z przetworzonych doniczek kwiatowych, co nie tylko redukuje koszty i wpływ na środowisko, ale także tworzy rozpoznawalny, industrialny charakter wnętrza. Regały pełnią w budynku nie tylko funkcję przechowywania książek – są również poręczami, balustradami, elementami informacyjnymi i meblami. Te, które są poza zasięgiem użytkowników, tworzą wizualne tło, eksponując bogactwo zbiorów i symbolicznie budując „górę” wiedzy.
Biblioteka w Spijkenisse, Holandia
fot. Daria Scagliola © MVRDV
Paleta materiałowa ogranicza się do cegły, szkła, drewna i elementów pochodzących z recyklingu. To decyzja wynikająca nie tylko z estetyki, ale i ze strategii projektowej – budynek ma być trwały, elastyczny i odporny na przyszłe zmiany funkcjonalne. Warto również zwrócić uwagę na zastosowane rozwiązania techniczne: systemy klimatyzacji oparto na połączeniu tradycyjnych i nowoczesnych technologii, m.in. podziemnych magazynach ciepła i chłodu, naturalnej wentylacji i ogrzewaniu podłogowym. Przestrzeń pod szklaną kopułą nie jest klimatyzowana, co ogranicza zużycie energii, a komfort użytkowników zapewniają pasywne systemy ochrony cieplnej.
Regały biblioteczne wykonano z przetworzonych doniczek kwiatowych, co redukuje koszty i wpływ na środowisko, a także tworzy rozpoznawalny, industrialny charakter wnętrza
fot. Jeroen Musch © MVRDV
mieszkalnictwo jako część planu urbanistycznego
Biblioteka nie funkcjonuje w izolacji – jest częścią większego założenia urbanistycznego, które obejmuje również 42 mieszkania przeznaczone dla lokalnej spółdzielni mieszkaniowej. Zabudowa, choć nowoczesna, operuje archetypicznymi formami: stromymi dachami, prostymi bryłami, osadzonymi w nowym kontekście. To współczesna interpretacja tradycyjnych typologii, pozbawiona nostalgii, ale pełna odniesień do przeszłości. Zarówno biblioteka, jak i mieszkania korzystają z tych samych technologii środowiskowych oraz materiałów, co podkreśla spójność całego założenia. Wspólna przestrzeń publiczna na rynku została wzbogacona o graficzne zarysy dawnych budynków, których już nie ma – to gest pamięci, ale i afirmacja nowego początku. Projekt MVRDV unika sentymentalizmu, ale pokazuje, jak można z szacunkiem rekonstruować miejską tożsamość.
Biblioteka jest częścią większego założenia urbanistycznego, które obejmuje 42 mieszkania przeznaczone dla lokalnej spółdzielni mieszkaniowej
fot. Daria Scagliola & Stijn Brakkee © MVRDV
biblioteka przyszłości?
Góra Książek w Spijkenisse to projekt przekraczający standardowe rozumienie instytucji bibliotecznej. Pełni rolę miejsca spotkań, edukacji, refleksji i aktywności społecznej. Jako architektoniczna forma komunikuje jasno: wiedza jest wartością wspólną, a dostęp do niej – prawem każdego mieszkańca. Przeszklona kopuła to nie tylko symbol przejrzystości – to także narzędzie integracji. Budynek, choć monumentalny, nie dominuje – zaprasza i wciąga, buduje relację z użytkownikiem. Dzięki odważnemu połączeniu formy, funkcji, kontekstu historycznego i nowoczesnych technologii, Góra Książek może być traktowana jako wzorcowy przykład architektury publicznej XXI wieku. W czasie, gdy przestrzenie wspólne zanikają lub ulegają komercjalizacji, ten projekt przypomina, że instytucje kultury mogą być zarówno piętrowym archiwum wiedzy, jak i przestrzenią budującą wspólnotę – i że te dwie funkcje nie muszą się wykluczać, lecz mogą wzajemnie wzmacniać.
Oprac.: Anastazja Dżupina
Ilustracje udostępnione dzięki uprzejmości pracowni MVRDV.
