Podczas konferencji, która odbyła się 5 maja bieżącego roku na łące przed Apteką Designu, Prezydent Miasta Krakowa Aleksander Miszalski, Główny Architekt Miasta Krakowa Janusz Sepioł, architekt wiodący i koordynator Masterplanu Bartłomiej Kisielewski oraz pozostałe osoby będące częścią grupy projektowej przedstawiły Masterplan dla Wesołej. Jak wyglądać będzie nowe kulturalne serce Krakowa?
Przypominamy: W 2019 roku Kraków odkupił od Szpitala Uniwersyteckiego 9 hektarów terenu położonego w obrębie historycznej dzielnicy Wesoła, w samym centrum, na wschód od granic Starego Miasta. Przez ostatnie sześć lat stopniowo kształtował się pomysł na zagospodarowanie tego cennego obszaru, dla którego, wedle wyników konsultacji społecznych, planowano funkcje kulturalne. W praktyce niewiele się jednak działo. Przełomem okazał się grudzień 2024 roku, kiedy to miasto ogłosiło przygotowanie masterplanu dla terenów dawnego Szpitala Uniwersyteckiego:
Jego fundamentem były konsultacje społeczne oraz prowadzony przez Krakowskie Biuro Festiwalowe proces partycypacyjny, obejmujący m.in. warsztaty, spotkania z mieszkańcami i działania w przestrzeni Wesołej. Uzupełnieniem były debaty i wydarzenia eksperckie, w tym m.in. sesje zorganizowane w ramach krakowskiego Biennale Architektury. Zebrane informacje – uzupełnione o analizy urbanistyczne, widokowe, środowiskowe, funkcjonalne i komunikacyjne – posłużyły jako baza do opracowania koncepcji masterplanu.
– zespół zadaniowy opracowujący Masterplan dla Wesołej
Po kilku latach oczekiwania i czterech miesiącach intensywnych prac zespołu projektowego poznaliśmy wreszcie pierwsze konkrety. Jaka w przyszłości wyglądać będzie Wesoła?
Masterplan dla Wesołej — ujęcie z lotu ptaka od strony ulicy Grzegórzeckiej
© mat. udostępnione dzięki uprzejmości zespołu zadaniowego tworzącego Masterplan dla Wesołej
poszpitalna rewitalizacja
Zagospodarowaniu, a w części przebudowie, ulegną zabytkowe obiekty zlokalizowane przy ulicy Mikołaja Kopernika. Przy jej zachodnim skraju znajdzie się tak zwany „Kwartał Kultury”. Tam, w budynkach pozostałych po dawnym Szpitalu im. św. Łazarza, planowane jest ulokowanie Domu Literatury oraz siedzib Krakowskiego Biura Festiwalowego i Małopolskiego Instytutu Kultury. W największej z poszpitalnych budowli, gmachu administracji Szpitala św. Łazarza przy ulicy Kopernika 17 znajdzie się zapowiadany od dawna Inkubator Kultury, czyli coliving przeznaczony dla twórców. Tuż za nim, pod adresem Kopernika 17a, gdzie niegdyś znajdowały się szpitalne kuchnie, w masterplanie przewidziano miejsce dla Urban Forum.
Masterplan dla Wesołej — funkcje obiektów
© mat. udostępnione dzięki uprzejmości zespołu zadaniowego opracowującego Masterplan dla Wesołej
Zabudowania klasztorne, należące niegdyś do karmelitów bosych zostaną klastrem kulturalno-społecznym, a tak zwana „Czerwona Chirurgia” (ul. Kopernika 21) oraz budynek Oddziału Klinicznego Psychiatrii (ul. Kopernika 21a) położone przy wschodnim krańcu opracowywanego terenu, przeznaczono na innowacje oraz edukację. Zaadaptowaniu ulegnie również jeden z budynków Kliniki Chorób Zakaźnych i Gastroenterologii przy ul. Śniadeckich 5, w którym znaleźć się ma Społeczny Dom Kultury.
Masterplan dla Wesołej — wejście od ulicy Śniadeckich
© mat. udostępnione dzięki uprzejmości zespołu zadaniowego tworzącego Masterplan dla Wesołej
nowe budynki na Wesołej
Nowe kubatury planowane są w głębi oraz po południowej stronie opracowywanego terenu. Tuż za klasztorem powstanie nowy budynek Apteki Designu, który przestrzennie spełni funkcję cokołu dla karmelitańskich zabudowań, a jednocześnie stanie się tarasem widokowym wyglądającym na łąkę w centrum Wesołej. Będzie się to wiązało z rozbiórką obiektu, którym obecnie mieści się Apteka. W południowej części opracowywanego terenu, w miejscu obecnego parkingu oraz większego z zabudowań kliniki chorób zakaźnych przy ul. Śniadeckich powstaną dwa nowe obiekty — Mediateka, czyli nowa siedziba Biblioteki Kraków oraz Ośrodek Praktyk Teatralnych, w którym swoje miejsce znajdze Teatr Groteska. Jak zdradzono podczas konferencji, nie będą to wysokie budynki — mają być niższe, niż dopuszcza to plan miejscowy, o wysokości około trzech kondygnacji. Tuż obok, przy ulicy św. Łazarza wyznaczono miejsce dla funkcji usługowo-mieszkaniowych, a w południowym krańcu terenu, przy ulicy Grzegórzeckiej, znajdzie się gastronomia.
Masterplan dla Wesołej — widok z lotu ptaka na punkt centralny z jeziorem
© mat. udostępnione dzięki uprzejmości zespołu zadaniowego tworzącego Masterplan dla Wesołej
Wesoła? błękitna i zielona!
Mimo że planowane inwestycje budowlane wzbudzają najwięcej emocji, to niewątpliwie najważniejszym elementem nowej wizji dla Wesołej jest zieleń, której topografia stanowiła jeden z głównych czynników, branych pod uwagę podczas kształtowania masterplanu. Jak zapewnia zespół odpowiedzialny za opracowanie dokumentacji, sercem całego kompleksu pozostanie łąka znajdująca się na tyłach Apteki Designu. Ta jednak, oprócz pełnienia funkcji wydarzeniowej (stąd nazwa — Łąka Zdarzeń), zyska zupełnie nowe, błękitne elementy. Po jej południowej stronie znajdzie się niewielki staw, przez który przebiegać ma kładka. Po stronie ulicy Śniadeckich, pomiędzy planowanymi budynkami Mediateki oraz Ośrodka Praktyk Teatralnych zamieni się on w płytkie lustro wodne. Całe założenie przybierze charakter osi widokowej (nazywanej „osią wodną”), rozpoczynającej się od ulicy Jana i Jędrzeja Śniadeckich, kończącej się zaś sylwetą zabudowań klasztornych.
Masterplan dla Wesołej — widok z mostku na wodę i klasztor
© mat. udostępnione dzięki uprzejmości zespołu zadaniowego tworzącego Masterplan dla Wesołej
Zmiany czekają również przestrzenie zielone. Na wschód od Łąki Zdarzeń znajdą się przestrzeń kontemplacyjna oraz park, w którego obrębie planowane są dwa place zabaw. Trzeci ulokowany ma być w strefie gastronomicznej przy ulicy Grzegórzeckiej.
© mat. udostępnione dzięki uprzejmości zespołu zadaniowego opracowującego Masterplan dla Wesołej
Głęboka integracja architektury z roślinnością zajść ma w przypadku nowego budynku Apteki Designu. Jej zielony dach będzie pełnił funkcję ogrodu tarasowego, poprzedzającego tylne elewacje zabudowań klasztornych przy ulicy Mikołaja Kopernika. Założenie planowane jest jako herbarium zakomponowane w formie kwaterowego ogrodu w typie włoskim. Planowane są też rewitalizacje już istniejących ogrodów przyszpitalnych, w tym ogrodu za budynkiem administracyjnym Szpitala św. Łazarza przy ulicy Kopernika 17.
Małgorzata Tujko, zajmująca się architekturą krajobrazu podczas przygotowywania Masterplanu dla Wesołej, podkreśliła że planowane jest wprowadzenie jak największej ilości gatunków etnobotanicznych.
Masterplan dla Wesołej — ogród kwaterowy na dachu Apteki Designu
© mat. udostępnione dzięki uprzejmości zespołu zadaniowego tworzącego Masterplan dla Wesołej
konkursy architektoniczne na Wesołej
Nowa Wesoła to także konkursy architektoniczne. W najbliższym czasie planowane są dwa. Pierwszy z nich dotyczyć będzie projektu adaptacji budynku dawnej kuchni szpitala św. Łazarza przy ulicy Mikołaja Kopernika 17a na Urban Forum — miejsce dyskusji na temat przestrzeni Krakowa oraz siedziba Głównego Architekta Miasta. Wedle zapewnień Janusza Sepioła, ma zostać rozpisany jeszcze w tym roku. W następnej kolejności miasto zamierza zorganizować konkurs na Mediatekę, która ma stać się siedzibą Biblioteki Kraków. Jak zapewniano podczas konferencji, nie będzie to wielki budynek; zaoferować ma około 8-9 tysięcy metrów kwadratowych powierzchni użytkowej.
To jednak nie wszystko — znaczna część przedsięwzięć budowlanych przewidywanych przez masterplan dla Wesołej ma być prowadzona na podstawie projektów wyłonionych w konkursach architektonicznych. Miasto zorganizuje więc konkursy na Centrum Praktyk Teatralnych, czyli nową siedzibę Teatru Lalek Groteska oraz na nowy budynek Apteki Designu.
Masterplan dla Wesołej — wejście od strony osi Centrum Praktyk Teatralnych-Mediateka
© mat. udostępnione dzięki uprzejmości zespołu zadaniowego tworzącego Masterplan dla Wesołej
Jak informuje zespół odpowiedzialny za przygotowanie masterplanu:
Planowane są również konkursy na artystyczne instalacje i interwencje w przestrzeni publicznej. Mają one podkreślać kreatywny charakter dzielnicy i stać się elementami orientacyjnymi oraz symbolicznymi, zlokalizowanymi w punktach dominujących kompozycyjnie.
Tego rodzaju przedsięwzięcia znalazły swoje miejsce na Wesołej już w przeszłości, w tym w ramach ubiegłorocznej edycji Festiwalu Open City 2024.
Masterplan dla Wesołej — widok z podcienia rowerowego
© mat. udostępnione dzięki uprzejmości zespołu zadaniowego tworzącego Masterplan dla Wesołej
Wesoła otwarta na mieszkańców
Ważnym elementem koncepcji urbanistycznej dla terenu Wesołej będzie jej dostępność, rozumiana na kilka sposobów. Jak wyjaśniał podczas konferencji architekt wiodący i koorynator Masterplanu Bartłomiej Kisielewski, Masterplan dla Wesołej zakłada urbanistyczne „otwarcie” dzielnicy. Wejścia na teren objęty opracowaniem planowane są od ulic Kopernika, Grzegórzeckiej, Śniadeckich i św. Łazarza. Przy tej pierwszej zaplanowano dwa nowe skwery, przy ulicy Śniadeckich zacznie się z kolei ciąg spacerowy.
Masterplan dla Wesołej — historyczne dziedzictwo Wesołej
© mat. udostępnione dzięki uprzejmości zespołu zadaniowego opracowującego Masterplan dla Wesołej
Jak podczas konferencji tłumaczył architekt wiodący i koorynator Masterplanu Bartłomiej Kisielewski, tam, gdzie to możliwe, wyburzone zostaną istniejące mury i ogrodzenia. Ważne ma być również zespolenie nowej Wesołej z jej najbliższym otoczeniem — przede wszystkim z Ogrodem Botanicznym oraz wciąż powstającym Parkiem Kolejowym, a także kampusami uczelni, Dworcem Głównym i Starym Miastem.
Bartłomiej Kisielewski oraz Janusz Sepioł
fot.: Romuald Loegler
Przekształcenia Wesołej staną się sukcesem, jeśli pojawią się tu ludzie. Dlatego, tworząc koncepcję przestrzenną oprócz czytelnej osi kompozycyjnej podkreślonej wodą, zaproponowaliśmy szereg atrakcyjnych mniejszych wnętrz urbanistycznych oraz różnorodność funkcji na terenie. Zieleń i woda są jednymi z głównych elementów tej kompozycji
– wskazuje Bartłomiej Kisielewski, architekt wiodący i koordynator Masterplanu.
Masterplan dla Wesołej — schemat funkcji przestrzeni otwartych i zielonych
© mat. udostępnione dzięki uprzejmości zespołu zadaniowego opracowującego Masterplan dla Wesołej
Dostępność to także przystosowanie do potrzeb różnych grup osób. Oprócz wykreowania przestrzeni pozbawionej barier architektonicznych, Masterplan dla Wesołej zakłada także pogodzenie ruchu pieszego i rowerowego z transportem publicznym — pierwszeństwo mają mieć tutaj przede wszystkim piesi, dla których oprócz alejek zaplanowano pętlę biegową. Osobom wybierającym rowery przysłuży się zapewne oś pieszo-rowerowa wschód-zachód, która przebiegać będzie od centrum miasta, po aleje Powstania Warszawskiego.
Masterplan dla Wesołej — widok na Mediatekę z jeziorem
© mat. udostępnione dzięki uprzejmości zespołu zadaniowego tworzącego Masterplan dla Wesołej
skąd pieniądze na Wesołą?
Skąd miasto weźmie na to wszystko pieniądze? Jak podczas konferencji zapewniała prezeska Agencji Rozwoju Miasta Krakowa Katarzyna Olesiak, źródła finansowania będą zróżnicowane. Kraków planuje uzyskać środki przede wszystkim z funduszy europejskich, pozyskiwanych głównie programów FEnIKS, Kreatywna Europa, Horizon Europa, Nowy Europejski Bauhaus, KPO czy SCT HUB. W procesie finansowania partycypować mają również instytucje kultury (między innymi Fablab Małopolska), uczelnie oraz podmioty prywatne.
główni członkowie zespołu zadaniowego tworzącego Masterplan dla Wesołej — od lewej: Małgorzata Tujko (architekt krajobrazu), Bartłomiej Kisielewski (architekt wiodący i koordynator masterplanu), Aleksander Miszalski (Prezydent Miasta Krakowa), Carolina Pietyra (dyrektorka KBF), Katarzyna Olesiak (prezeska ARMK), Agneiszka Staniszewska (dyrektorka Biblioteki Kraków), Janusz Sepioł (Główny Architektk Miasta Krakowa)
fot.: Romuald Loegler
kiedy Wesoła będzie gotowa?
Na metamorfozę Wesołej Kraków czeka od blisko 6 lat. Kiedy dzielnica faktycznie zamieni się w nowe, kulturalne serce miasta? Realizacja programu przewidziana jest na najbliższą dekadę, podczas której prowadzone będą prace w ramach 22 etapów. Jako jedne z pierwszych zaplanowano działania wokół „Kwartału Kultury”, czyli zespołu trzech instytucji zlokalizowanych po zachodniej stronie nowoprojektowanej Wesołej. Po czterech latach prace nad tymi obiektami mają osiągnąć wysoki poziom zaawansowania. Poprzedzone będą kolejną rundą szeroko zakrojonych konsultacji, zarówno wśród przedstawicieli organów samorządowych, jak i ekspertów oraz przyszłych użytkowników projektowanej przestrzeni. Jak zapewniał Prezydent Miasta Krakowa Aleksander Miszalski, w najbliższym czasie poznamy dokładny przebieg planowanych prac.
