Centrum Krwiodawstwa Prathama,
projekt: Matharoo Associates
W 2001 roku w indyjskim Ahmedabadzie otwarto Prathama – Centrum Krwiodawstwa, które wyznacza nowe standardy w projektowaniu placówek medycznych. Autorem projektu jest biuro Matharoo Associates, które podjęło się stworzenia przestrzeni łączącej funkcjonalność z otwartością i społeczną misją. Nazwa „Prathama” oznacza „pierwszy” lub „pionierski” – co doskonale oddaje charakter tego miejsca jako pierwszego w Indiach centrum, które w tak kompleksowy sposób odpowiada na potrzeby dawstwa krwi.
Indyjskie centrum krwiodawstwa od Matharoo Associates — widok ogólny budynku ukazujący jego płynną, zakrzywioną formę wpisaną w otaczający krajobraz
© Matharoo Associates
narodziny idei i wyzwania lokalizacji
Historia Centrum Krwiodawstwa Prathama zaczyna się od konkursu architektonicznego z 1998 roku, w którym stawiano zadanie stworzenia nowego modelu placówki medycznej dedykowanej pobieraniu krwi. Organizatorzy, fundacja Advanced Transfusion Medical Research Foundation, postawili sobie ambitny cel – budynek miał być pierwszym tego typu ośrodkiem w Indiach, który będzie jednocześnie profesjonalny, dostępny dla dawcy oraz ekonomiczny w utrzymaniu. Miejsce, na którym miał powstać budynek, to skromna działka narożna przekazana przez Miejską Korporację Ahmedabadu. Brak charakterystycznych cech kontekstowych wymagał od projektantów stworzenia obiektu o wyraźnej, samodzielnej tożsamości, który jednocześnie będzie harmonijnie wpisywał się w otoczenie.
Ważnym aspektem było także przełamanie społecznych barier – krwiodawstwo w Indiach, podobnie jak w wielu innych krajach, nie zawsze cieszy się pełnym zaufaniem, a wizyta w placówce medycznej może budzić niepokój. Dlatego też projekt musiał łączyć funkcjonalność z otwartością i przejrzystością, eliminując uczucie dystansu i obcości.
Indyjskie centrum krwiodawstwa od Matharoo Associates — elewacja została wykonana z surowego betonu
© Matharoo Associates
przestrzeń jako medium komunikacji
i transparentności
Projekt opiera się na jasnym, racjonalnym układzie przestrzennym, który został rozwinięty etapami, dając spójną i czytelną kompozycję. Zewnętrzna elewacja, określona przez architektów jako „skóra” budynku, prezentuje się jako wyraz prostoty i jedności formy. Jednak po przekroczeniu progu jednorodność ta ustępuje miejsca wyraźnie zdefiniowanym podprzestrzeniom, które płynnie prowadzą użytkownika w głąb budynku. Przeszklone atrium o wysokości czterech kondygnacji stanowi przestrzeń komunikacyjną i reprezentacyjną. To swoisty wizualny bufor, pozwalający obserwować na bieżąco przebieg wszystkich procesów związanych z pobieraniem i przetwarzaniem krwi.
Indyjskie centrum krwiodawstwa od Matharoo Associates — rzut budynku (parter i piętro)
© Matharoo Associates
surowość betonu, precyzja formy
Bryła budynku przyciąga uwagę swoją modernistyczną formą, w której dominują miękkie, faliste linie i wyraźna skala, harmonijnie wpisujące się w otaczający krajobraz. Wykonana z betonu elewacja eksponuje surową fakturę. Zakrzywione ściany, przecięte pionowymi nacięciami, tworzą dynamiczną grę światła i cienia, podkreśloną przez oszczędne detale – wąskie, precyzyjnie rozmieszczone otwory okienne. Rzut budynku wyróżnia się łagodnymi. zakrzywionymi liniami, które tworzą spójną strukturę.
Indyjskie centrum krwiodawstwa od Matharoo Associates
© Matharoo Associates
materiały i technologie
– świadome zarządzanie kosztami i zasobami
Realizacja projektu odbyła się przy jednoczesnym poszanowaniu ograniczeń finansowych i lokalnych możliwości wykonawczych. Wszystkie elementy budowlane i wyposażeniowe – drzwi, okna, meble modułowe, stanowiska pracy czy klamki – zostały zaprojektowane indywidualnie i wykonane lokalnie, co znacząco obniżyło koszty, nie narażając jakości ani estetyki.
Budynek powstał z myślą o trwałości i prostocie utrzymania. Prefabrykowane elementy betonowe, lekkie panele akustyczne oraz wykorzystanie odzyskanego drewna do szalunków to przykłady rozwiązań ekologicznych i praktycznych. Budynek wyposażono również w system zbierania i zagospodarowania wody deszczowej, którą kieruje się do naturalnego zbiornika wodnego – samowystarczalnego ekosystemu z rybami i liliami wodnymi. Takie rozwiązania podkreślają harmonijne powiązanie architektury z otoczeniem i środowiskiem naturalnym.
Indyjskie centrum krwiodawstwa od Matharoo Associates — budynek wyposażono w system zbierania i zagospodarowania wody deszczowej, którą kieruje się do naturalnego zbiornika wodnego
© Matharoo Associates
wyposażenie dopasowane do potrzeb użytkowników
Projektantom udało się zrealizować pełen zakres zadań, obejmujący nie tylko samą bryłę i przestrzeń, ale także specjalistyczne wyposażenie. Ergonomiczne, w pełni automatyczne krzesła dla dawców, dystrybutory ciepłej i zimnej wody, systemy magazynowania i identyfikacji krwi, a nawet ruchome drabiny do czyszczenia szyb – wszystkie te elementy zostały zaprojektowane z myślą o funkcjonalności i komforcie użytkowania.
Indyjskie centrum krwiodawstwa od Matharoo Associates — wnętrze obiektu
© Matharoo Associates
architektura jako narzędzie zmiany społecznej
Obiekt jest dowodem na to, że architektura może pełnić rolę znacznie wykraczającą poza funkcję czysto użytkową. Projekt ten jest świadectwem odpowiedzialności społecznej i kulturowej, pokazując, jak przemyślana przestrzeń może zmieniać postawy i ułatwiać nawiązywanie kontaktu między instytucją a użytkownikami. W warunkach indyjskich, gdzie nieufność wobec placówek medycznych bywa barierą, taki obiekt pomaga tę barierę przełamać. Transparentność, otwartość i dostępność przestrzeni tworzą środowisko, które zachęca do uczestnictwa i wspiera idee dawstwa krwi. Co istotne, udało się to osiągnąć w ramach bardzo ograniczonego budżetu.
Indyjskie centrum krwiodawstwa od Matharoo Associates
© Matharoo Associates
nowoczesność nie musi kosztować – dowód z Ahmedabadu
Centrum Krwiodawstwa Prathama w Ahmedabadzie to projekt, który łączy funkcjonalność, nowoczesne technologie, dbałość o środowisko i aspekty społeczne w spójną i przemyślaną całość. Realizacja inwestycji w niecały rok oraz utrzymanie kosztów na poziomie poniżej 200 dolarów za metr kwadratowy dowodzi, że możliwe jest stworzenie wysokiej jakości obiektu użyteczności publicznej, nawet przy ograniczonym budżecie. To miejsce, które nie tylko spełnia swoje zadania medyczne, ale staje się przestrzenią edukacji i integracji społecznej, pokazując, że architektura może być katalizatorem zmian nie tylko w przestrzeni, ale i w mentalności.
Oprac.: Anastazja Dżupina
Ilustracje udostępnione dzięki uprzejmości pracowni Matharoo Associates.
