Pawilon MAXXI NXT w Rzymie,
projekt: Giorgia Colombo Architetto, Grazzini Tonazzini
Wiosną 2024 roku dziedziniec rzymskiego muzeum MAXXI wzbogacił się o nowy, nietypowy obiekt. Pawilon MAXXI NXT, zaprojektowany przez dwie pracownie architektoniczne, Giorgia Colombo Architetto i Grazzini Tonazzini, to instalacja zatytułowana Quintessenza – przestrzeń efemeryczna, zmysłowa, zaprojektowana z myślą o letnich wydarzeniach muzealnych, ale funkcjonująca na wielu poziomach jednocześnie: jako scenografia, jako architektura, jako doświadczenie. Zespół architektów sięgnął po koncepcję piątego żywiołu, eteru, by stworzyć miejsce balansujące pomiędzy formą a odczuciem.
Pawilon MAXXI NXT w Rzymie
© Grazzini Tonazzini + Giorgia Colombo Architetto
architektura między formą a ideą
Projekt powstał jako zwycięska propozycja w konkursie organizowanym przez MAXXI i od początku zakładał funkcjonowanie na pograniczu sztuki i architektury. Choć tymczasowy i niewielki pod względem skali, Quintessenza działa jak silnie skoncentrowana struktura, w której znaczenie ma każdy materiał, każdy detal i każdy kierunek patrzenia. Pawilon nie tylko uzupełnia przestrzeń dziedzińca muzeum, ale i wchodzi z nią w bezpośredni dialog – zarówno w sensie fizycznym, jak i symbolicznym.
Pawilon MAXXI NXT w Rzymie — połyskliwy materiał zyskuje nowe znaczenia dzięki światłu
© Grazzini Tonazzini + Giorgia Colombo Architetto
z zewnątrz: rytm i scenografia
Główna forma pawilonu opiera się na sekwencji pionowych ekranów z ocynkowanej blachy falistej, ułożonych w sposób przypominający teatralną scenografię. Materiał – surowy, techniczny – zyskuje nowe znaczenia dzięki światłu: jego opalizujące powierzchnie odbijają otoczenie, tworząc zmienną grę refleksów, przypominającą księżycową poświatę. Całość wpisuje się w istniejącą geometrię muzealnego dziedzińca, uwzględniając osie widokowe i relacje z sąsiednimi budynkami. Od strony ulicy konstrukcja wydaje się zamknięta i nieprzenikniona – niemal monolityczna. Jednak dwa precyzyjnie wycięte wejścia w grubości metalowej powłoki prowadzą do zupełnie innego świata. To gest architektoniczny, który celowo buduje napięcie pomiędzy zewnętrznym wizerunkiem obiektu a jego wewnętrzną funkcją.
Pawilon MAXXI NXT w Rzymie — szkic obiektu
© Grazzini Tonazzini + Giorgia Colombo Architetto
wewnątrz: przestrzeń doświadczenia
Wnętrze pawilonu zostało zaprojektowane jako przestrzeń otwarta, ale chroniona – coś pomiędzy dziedzińcem a sceną. Centralnym punktem jest płytki zbiornik wodny z fontannami, który pełni zarówno funkcję estetyczną, jak i użytkową: latem staje się miejscem zabawy, schłodzenia, a także lustrem odbijającym otaczające struktury. Metaliczne powierzchnie wzmacniają odgłosy, potęgując wrażenie zanurzenia w przestrzeni. Towarzyszą temu mobilne, metalowe stołki – proste w formie, ale pozwalające na swobodne konfigurowanie przestrzeni według aktualnych potrzeb.
Pawilon MAXXI NXT w Rzymie
© Grazzini Tonazzini + Giorgia Colombo Architetto
Cień rzucany przez konstrukcję, a także korony istniejących topoli, tworzą przyjemny mikroklimat. Przestrzeń działa na zmysły – chłód metalu, plusk wody, echo kroków – ale też stwarza warunki do skupienia, obserwacji lub uczestnictwa w wydarzeniach. Pawilon nie ma jednej funkcji – jego otwartość sprawia, że staje się tym, czego akurat potrzebuje odwiedzający.
Pawilon MAXXI NXT w Rzymie — centralnym punktem jest płytki zbiornik wodny z fontannami
© Grazzini Tonazzini + Giorgia Colombo Architetto
konstrukcja i efemeryczność
Obiekt został celowo zbudowany z materiałów nadających się do demontażu i ponownego wykorzystania, a jego efemeryczność jest jednym z najmocniejszych elementów projektu. Pawilon nie konkuruje z monumentalnością budynku MAXXI – zamiast tego proponuje coś zupełnie odmiennego: formę architektoniczną, która żyje tylko przez chwilę, ale w tej chwili zawiera pełnię wyrazu.
Pawilon MAXXI NXT w Rzymie — obiekt nie definiuje się przez funkcję – nie jest klasycznym budynkiem, pawilonem wystawowym czy galerią
© Grazzini Tonazzini + Giorgia Colombo Architetto
architektura jako platforma potencjału
Projekt Giorgia Colombo Architetto i Grazzini Tonazzini to nie tylko formalna propozycja, ale też wypowiedź o roli architektury we współczesnym świecie. Obiekt nie definiuje się przez funkcję – nie jest klasycznym budynkiem, pawilonem wystawowym czy galerią. Jest strukturą otwartą na interpretacje i zmiany, sceną, na której wydarzenia dopiero mają się wydarzyć. Może pełnić rolę tła dla performensów, przestrzeni relaksu, miejsca spotkań – ale żadna z tych funkcji nie jest przypisana na stałe. W czasach coraz większego nacisku na adaptacyjność, zrównoważone myślenie o materiałach i ograniczanie śladu środowiskowego, pawilony takie jak ten oferują alternatywny model działania. Nie chodzi w nich o trwałość sensu stricte, lecz o intensywność doświadczenia i świadome projektowanie czasu obecności w przestrzeni publicznej.
Pawilon MAXXI NXT w Rzymie — obiekt został celowo zbudowany z materiałów nadających się do demontażu i ponownego wykorzystania
© Grazzini Tonazzini + Giorgia Colombo Architetto
między modernizmem a eksperymentem
Choć forma obiektu może wydawać się zupełnie współczesna, kryje w sobie odniesienia do tradycji modernistycznej. Klarowność podziałów, rytmiczność elewacji, kontrola światła i cienia – to elementy znane z architektury XX wieku, tu przetworzone i osadzone w zupełnie nowym kontekście. Minimalizm otoczenia – żwirowe ścieżki, pojedyncze drzewa, oszczędność środków – kontrastuje z bogactwem doznań zmysłowych wewnątrz pawilonu. Z tego połączenia rodzi się projekt wyważony, ale nieoczywisty. Jednocześnie skromny i ekspresyjny, zamknięty i otwarty, industrialny i zmysłowy. Quintessenza to nie odpowiedź na pytanie o to, czym powinna być architektura tymczasowa – to raczej propozycja, by zadawać nowe pytania.
Oprac.: Anastazja Dżupina
Ilustracje udostępnione dzięki uprzejmości pracowni Giorgia Colombo Architetto, Grazzini Tonazzini.
