Zmarł Léon Krier, „ojciec chrzestny” Nowego Urbanizmu

Ola Kloc

20 czerwca '25

Léon Krier [1946–2025]

fot.: Rggv | Wikimedia Commons © CC BY-SA 4.0

...

17 czerwca br. w wieku 79 lat zmarł Léon Krier, światowej sławy architekt i urbanista, teoretyk, krytyk modernizmu, uznawany za jednego z intelektualnych twórców ruchu Nowego Urbanizmu. Na zlecenie Karola III, króla Wielkiej Brytanii, zaprojektował Poundbury, angielskie miasteczko uznawane za urbanistyczny eksperyment.

nie buduję, ponieważ jestem architektem

Léon Krier urodził się 7 kwietnia 1946 roku w Luksemburgu. Jego starszy brat — Rob Krier — również był architektem i profesorem na Uniwersytecie Technicznym w Wiedniu.

Studiował architekturę na Uniwersytecie w Stuttgarcie, jednak już po pierwszym roku porzucił naukę, aby pracować w londyńskim biurze Jamesa Stirlinga. Doświadczenie zawodowe zdobywał także w Berlinie u boku Josefa Paula Kleihuesa.

Ciudad Cayalá, Guatemala

fot.: Vicente Aguirre | Wikimedia Commons © CC BY-SA 4.0

Przez lata wykładał w prywatnej szkole architektury Architectural Association, której uczniami byli między innymi David Chipperfield, Zaha Hadid, Richard Rogers i Rem Koolhaas oraz w Royal College of Art w Londynie.

Nie buduję, ponieważ jestem architektem. Potrafię tworzyć prawdziwą architekturę, ponieważ nie buduję

— mówił Krier.

New Urbanism

Był krytykiem zarówno urbanistyki, jak i architektury modernizmu, opowiadał się za powrotem do tradycyjnych rozwiązań i archetypicznych wzorców, co wpłynęło na powstanie w latach 80. ruchu Nowego Urbanizmu (New Urbanism) próbującego mierzyć się z powojennym rozrostem miast i przedmieść. Łączy się go także z czerpiącym z architektury historycznej Nowym Klasycyzmem.

Wiele projektów realizowanych w ramach ruchu New Urbanism wykorzystuje budynki w tradycyjnym stylu, ponieważ tak właśnie preferujemy, przynajmniej na razie. Architektura modernistyczna jest na ogół tak zła i arbitralna, że prawie całkowicie nie nadaje się do większości typowych zastosowań i klimatów. [...] Osobiście na razie sprzeciwiam się mieszaniu architektury tradycyjnej i modernistycznej, ponieważ z doświadczenia wiem, że jeden modernistyczny budynek wystarczy, aby zniszczyć ducha nawet w większości tradycyjnej zabudowy

— mówił w rozmowie z Nikosem Salingarosem w 2001 roku.

marzenie króla

Jedynym z najbardziej ikonicznych projektów Kriera jest projekt zagospodarowania angielskiego miasteczka Poundbury, położonego w hrabstwie Dorset. Przyczynkiem do jego powstania stała się wizja ówczesnego księcia Walii, a dziś króla Karola III, który już w latach 80. kwestionował powojenne trendy w rozwoju miast. Owocem tej współpracy stał się rozpoczęty w 1993 roku urbanistyczny eksperyment bazujący na tradycyjnej architekturze i filozofii Nowego Urbanizmu.

Poundburry

Liczące 6 tysięcy mieszkańców Poundbury skupione ma być na ruchu pieszym, ma kilka połączonych z sobą centrów, charakteryzuje się też miksem funkcji. W założeniu jedna trzecia mieszkań miała być dostępna finansowo, dziś mówi się jednak o postępującej gentryfikacji tego miejsca, krytykowana bywa także sama architektura:

Wizyta w Poundbury to jak przeniesienie się do działu mebli w prowincjonalnym domu towarowym z 1954 roku, przeniesionego do świata architektury. Jest to miejsce sztuczne, pozbawione serca, autorytarne i ponuro urocze. Co można powiedzieć o inteligencji, która wymaga, aby przewody centralnego ogrzewania były zamaskowane odlewanymi betonowymi gargulcami?

— pisał krytyk architektury Stephen Bayley.

jak filmowa scenografia

Krier był pierwszym dyrektorem Skidmore, Owings & Merrill Architectural Institute w Chicago, pierwszym laureatem Driehaus Architecture Prize doceniającej wkład w tworzenie współczesnej tradycyjnej i klasycznej architektury. Był autorem między innym projektu Paseo Cayalá w Guatemali, Cittá Nuova we włoskiej Alessandrii czy budynku na zaprojektowanym zgodnie z zasadami Nowego Urbanizmu osiedlu Seaside na Florydzie, które stało się tłem dla filmu „Truman Show”. Był też autorem książek, między innymi: „Architektura wspólnoty”, „Architektura — wybór czy przeznaczenie” i „Albert Speer: Architecture 1932–1942”, publikacji poświęconej twórczości Alberta Speera, ulubionego architekta Hitlera i jednego z przywódców nazistowskich Niemiec uznanego za zbrodniarza wojennego.