27 stycznia 1945 roku otwarte zostały bramy obozu Auschwitz, miejsca, które dziś, po 80 latach, wciąż jest niezwykle wymownym symbolem terroru i ludobójstwa. Tragiczne wydarzenia, które naznaczyły nasz kraj i jego mieszkańców, zostawiły liczne rany, które wciąż, mimo upływu lat, staramy się zagoić, jednocześnie chroniąc przed zapomnieniem. Te blizny stają się miejscami pamięci.
niezagojone blizny przeszłości
Czytaj więcej: Centrum Obsługi Odwiedzających (COO) autorstwa krakowskiej pracowni Kozień Architekci
W 2022 roku na Cmentarzu Żydowskim przy ulicy Okopowej w Warszawie stanął monument upamiętniający dziesiątki tysięcy mieszkańców warszawskiego getta pochowanych w masowym grobie, jednej z największych masowych mogił w Europie. Z inicjatywą stworzenia tego miejsca pamięci wyszły Gmina Wyznaniowa Żydowska w Warszawie oraz Fundacja Dziedzictwa Kulturowego, realizację powierzono zespołowi warszawskiej pracowni Archiworks, który współtworzą Karol Dzik, Krzysztof Matuszewski i Maciej Szpalerski.
pomnik złożony jest z dwóch otoczonych ramami ze stali kortenowej kwater w formie nasypów opadających w stronę rozdzielającego je niewielkiego placu
fot.: Bartek Barczyk
„I wznieśli nad nim wielki stos kamieni”
Realizacja na warszawskiej Woli nominowana w IX edycji Nagrody Architektonicznej Prezydenta m.st. Warszawy złożona jest z dwóch otoczonych ramami ze stali kortenowej kwater w formie nasypów opadających w stronę rozdzielającego je niewielkiego placu.
w kulturze żydowskiej na nagrobkach nie kładzie się zniczy lub kwiatów, ale właśnie kamienie
fot.: Bartek Barczyk
Wytyczające granice mogił niskie ściany z kortenu z czasem pokrywać się będą naturalną warstwą rdzy — to przemyślany element projektu, który symbolicznie łączyć ma trwałość z przemijaniem. Nie bez znaczenia są też kamienie ułożone w stalowych ramach — w kulturze żydowskiej na nagrobkach nie kładzie się zniczy lub kwiatów, ale właśnie kamienie, trwały materiał wyrażający pamięć i szacunek dla zmarłego.
wytyczające granice mogił niskie ściany z kortenu z czasem pokrywać się będą naturalną warstwą rdzy
fot.: Bartek Barczyk
Pomiędzy nasypami, w centralnym punkcie niewielkiego placu, architekci zaprojektowali wertykalną dominantę — ażurową konstrukcję w formie prostopadłościanu również wypełnioną kamieniami, które, ułożone w formie złamanej kolumny, mają być symbolem przerwanego życia i nadziei.
kamienie ułożone w formie złamanej kolumny, mają być symbolem przerwanego życia i nadziei
fot.: Bartek Barczyk
Projekt ten ma przede wszystkim znaczenie symboliczne. Odzwierciedla ideę pamięci i łączności z historią. Przemyślana przez nas dogłębnie forma architektoniczna sprawia, że monument działa na wyobraźnię, zachęcając odwiedzających do osobistej interpretacji historycznych wydarzeń — wyjaśniają architekci z pracowni Archiworks. — Symbolika w projekcie odwołuje się do tradycji żydowskiej, dzięki czemu jest bliska i zrozumiała dla odwiedzających, jak morze kamieni, które mają podkreślać trwałość i niezmienność wspomnienia o ofiarach — dodają.
detale monumentu
fot.: Bartek Barczyk