Jak opowiedzieć historię budynku, który nigdy nie powstał? Z tą tematyką zmierzyła się Monika Sosnowska, która na zaproszenie Fundacji Kultury Księżniczki Estelle stworzyła rzeźbę w parku na sztokholmskiej wyspie Djurgården. W pracy uznanej artystki fragmenty marmuru, porzucone plany i współczesne formy z betonu układają się w przestrzeni, która przywołuje przeszłość i opowiada o nigdy niewykorzystanym potencjale. „Muzeum” nie proponuje odpowiedzi – raczej otwiera pole do refleksji na przeszłości i potencjału architektonicznych fantazji.
3 czerwca bieżącego roku w parku, tuż obok pałacu Rosendal na sztokholmskiej wyspie Djurgården uroczyście odsłonięto rzeźbę stworzoną przez uznaną polską artystkę, Monikę Sosnowską. „Muzeum” jest instalacją site specific, składającą się z kilku betonowych płaszczyzn, o formach wywiedzionych z architektury historycznej — nie tylko ściany czy schodów, ale i łuku oraz kolumny. Współczesne, betonowe struktury tworzą tło dla elementów historycznych — 11 marmurowych detali architektonicznych; baz i kapiteli jońskich, korynckich i kompozytowych.
Muzeum, praca Moniki Sosnowskiej w Djurgården w Sztokholmie
fot. udostępnione dzięki uprzejmości artystki oraz Princess Estelle Cultural Foundation
Muzeum Moniki Sosnowskiej
Sens zagadkowej kompozycji rozjaśnia się po zapoznaniu z historią miejsca, w którym powstała instalacja „Muzeum”:
Dzieło sztuki zostało zainstalowane na tarasie Rosendal, w miejscu, gdzie – jak się przypuszcza – Karol XIV Jan miał zamiar wybudować muzeum sztuki. Instalacja może być postrzegana jako ślady lub wspomnienia budynku, jako współczesny pomnik historycznego, nieistniejącego muzeum.
– pisze Sara Sandström, Dyrektorka wykonawcza w Fundacji Kultury Księżniczki Estelle.
Jak czytamy w folderze wydanym przez Fundację Kultury Księżniczki Estelle, marmurowe detale miały znaleźć się na elewacjach budynku muzealnego, zaprojektowanego w 1830 roku przez szwedzkiego architekta Fredrika Bloma, który wcześniej, tuż obok, wybudował dla Karola XIV Jana pałac Rosendal. W jego pobliżu, jak zaplanował monarcha, pierwszy z panującej do dziś dynastii Bernadotte, miało stanąć wielkie muzeum sztuki o długości 80 i szerokości 16 metrów. Symetryczna budowla składać się miała z centralnie umiejscowionej rotundy oraz dwóch parterowych skrzydeł mieszczących galerie malarstwa. Prace trwały dekadę, powstało mnóstwo elementów konstrukcyjnych, jednak z nieznanych przyczyn, Karol XIV Jan zdecydował się zarzucić przedsięwzięcie. Jedyną pozostałością po tym ambitnym projekcie są rysunki oraz setki marmurowych detali, składowanych w sztokholmskich muzeach.
Muzeum, praca Moniki Sosnowskiej w Djurgården w Sztokholmie
fot. udostępnione dzięki uprzejmości artystki oraz Princess Estelle Cultural Foundation
muzealny potencjał
Monika Sosnowska, zainspirowana historią budynku-potencjału, stworzyła rzeźbę, która opowiada o niepewności, immanentnie związanej relacją pomiędzy projektem a realizacją, do której nigdy nie doszło:
Jedenaście marmurowych elementów, pierwotnie przeznaczonych do dekoracji fasady i wnętrza muzeum, zostało włączonych w instalację i zaprezentowanych w zaskakujący sposób. Balansują one na betonowych strukturach, opierają się o nie lub je przebijają — konstrukcje te przywodzą na myśl fragmenty budowli: muru, portal, kolumnę czy schody. Gładka powierzchnia i precyzyjnie rzeźbione detale marmurowych elementów kontrastują z surowością betonu — tworząc spotkanie materiałów historycznych i współczesnych. Rzeźba Sosnowskiej tworzy przestrzeń otoczoną parkowym krajobrazem na wzgórzu Rosendal Terrace. Instalacja stoi na nierównej, żwirowej powierzchni, z której wyrastają dzikie rośliny. Zwiedzający mogą wejść do wnętrza dzieła i, przemieszczając się pomiędzy jego poszczególnymi częściami, wyobrazić sobie muzeum sztuki, które nigdy nie powstało — lub które mogłoby istnieć gdziekolwiek.
– czytamy w folderze wydanym z okazji odsłonięcia rzeźby.
Prace nad rzeźbą trwały trzy lata — objęły kwerendę, oczyszczanie marmurowych elementów oraz montaż obiektów na terenie parku.
Muzeum, praca Moniki Sosnowskiej w Djurgården w Sztokholmie
fot. udostępnione dzięki uprzejmości artystki oraz Princess Estelle Cultural Foundation
królewski odbiór
Praca szybko zdobyła uznanie krytyków oraz szwedzkiej prasy, które okrzyknęły instalację Moniki Sosnowskiej „genialną”, a także samych członków Szwedzkiej Rodziny Królewskiej, która uczestniczyła w odsłonięciu pracy 3 czerwca bieżącego roku:
Prawie dwieście lat temu, król Karol IV Jan miał wizję okazałego muzeum sztuki w Rosendal na Djurgården. Muzeum nigdy nie powstało, jednak tegoroczna praca powstała w Parku Rzeźb Księżniczki Estelle przywołuje tę niemalże zupełnie zapomnianą historię. Poprzez rzeźbę Moniki Sos nowskiej, nazwanej „Muzuem”, teraźniejszość splata się z przeszłością.
— komentował pracę Książę Daniel, który poprowadził inaugurację w Parku rzeźb.
Muzeum, praca Moniki Sosnowskiej w Djurgården w Sztokholmie
fot. udostępnione dzięki uprzejmości artystki oraz Princess Estelle Cultural Foundation
Praca Moniki Sosnowskiej współtworzy Park rzeźby, na wyspie Djurgården w Sztokholmie, powstający od 2020 roku, kiedy z inicjatywy Fundacji Kultury Księżniczki Estelle zorganizowano w tym miejscu plenerową wystawę prac amerykańskiej rzeźbiarki Alice Aycock. W następnych latach dołączały do nich kolejne obiekty artystyczne, stworzone przez twórców i twórczynie z całego świata — skandynawski duet Elmgreen & Dragset, brytyjskiego rzeźbiarza Yinkę Shonibarego, szwedzką artystkę Charlotte Gyllenhammar oraz włoskiego twórcę Giuseppe Penonego.
Wyspa Djurgården w Sztokholmie
© CC BY-SA 3.0 | Wikimedia Commons
Monika Sosnowska to jedna z najważniejszych polskich artystek współczesnych, znana z rzeźb i instalacji inspirowanych modernistyczną architekturą. Jej prace, często monumentalne i wykonywane z przemysłowych materiałów, badają napięcia między formą a funkcją, trwałością a destrukcją. Do jej najważniejszych prac należą „Corridor”, przedstawiająca ciasny korytarz socmodernistycznego budynku publicznego, o ścianach pokrytych zieloną lamperią, rzeźbiarskie „Ćwiczenia z konstrukcji” czy „1:1” — instalację, którą w 2007 roku reprezentowała Polskę na 52. Biennale Sztuki w Wenecji.
