Kiedyś dumnie witał podróżnych wychodzących z poznańskiego dworca. Od lat jest cieniem samego siebie. Na swoje stulecie dostaje prezent: zmienia właściciela i funkcję. Gmach administracyjny poznańskich Targów zmieni się w szkołę muzyczną.
O planach adaptacji budynku poznańskich Targów na siedzibę Zespołu Szkół Muzycznych pisaliśmy półtora roku temu. Prace miały ruszyć natychmiast, by dawny gmach administracyjny MTP przy ul. Głogowskiej był gotowy tej jesieni na przyjęcie uczniów. Sprawa jednak ucichła i dopiero teraz doszło do konkretnych działań. Pod koniec zeszłego roku Targi sprzedały budynek Ministerstwu Kultury i Dziedzictwa Narodowego (Skarbowi Państwa). W styczniu odbyło się uroczyste przejęcie budynku z udziałem wszystkich zaangażowanych stron: Miasta Poznań, Grupy MTP i MKiDN. Pokazano też wstępne koncepcje odnowy gmachu. Podsekretarz stanu MKiDN, Sławomir Rogowskiego podał również termin otwarcia szkoły: jesień 2026 roku. To jednak zbyt optymistyczne założenie, bo do zrobienia jest jeszcze sporo.
Gmach Administracyjny MTP przy ul. Głogowskiej 14 w Poznaniu, 2023 — przyszła siedziba Zespołu Szkół Muzycznych
fot.: Jakub Głaz
jak przed wojną
Prędzej czy później, ważny dla miasta budynek nabierze jednak ponownie pełnej wartości. Powstał dokładnie przed stu laty jako jeden z dwóch reprezentacyjnych gmachów dla młodych wówczas poznańskich Targów uruchomionych w 1921 roku. Oprócz niego wzniesiono także tzw. Pałac Targowy. Oba budynki zaprojektował Stefan Cybichowski sięgając po formy neobarokowe i neoklasycystyczne. Bardzo zachowawcze i dekoracyjne podejście budziło zdziwienie nawet w latach 20. XX wieku, gdy odniesienia do historii były w polskiej architekturze częste, ale rzadko tak dosłowne.
Miejski Urząd Targu Poznańskiego, proj.: Stefan Cybichowski (1925) — widok z ulicy Głogowskiej, stan z 1926 roku
© Narodowe Archiwum Cyfrowe, zdjęcie z Ilustrowanego Kuriera Codziennego
Po znaczących uszkodzeniach z czasów wojny skorzystano z okazji i oba gmachy znacząco uproszczono. Gmach Administracyjny stracił poddasze oraz wiele detali na elewacjach. Dawny wyraz straciły także wnętrza. Najbardziej zmienił się stojący na tyłach „belweder” z salą balową, który stracił bardzo bogate neobarokowe zdobienia. Przeobrażony w zwykły pawilon służył jako studio poznańskiej telewizji od 1957 roku do lat 90 minionego wieku. W głównym gmachu mieściły się jeszcze do niedawna pomieszczenia biurowe.
Gmach Administracyjny MTP, lata 70. XX wieku
© Archiwum MTP
W jaki sposób biurowy budynek zmieni się w szkołę? Na stronie MKiDN czytamy, że:
projekt rewitalizacji zakłada rozdzielenie funkcji różnych przestrzeni w budynku, aby spełniały one wymagania zarówno edukacyjne, jak i kulturalne. W głównej auli powstanie przestronna sala koncertowa, która będzie miejscem dużych wydarzeń – od uroczystych koncertów, przez egzaminy dyplomowe, aż po imprezy środowiskowe z udziałem mieszkańców Poznania. Będzie również służyć jako przestrzeń do współorganizowania wydarzeń z innymi podmiotami. Z kolei mniejsze koncerty, spektakle czy recitale znajdą swoje miejsce w reprezentacyjnej sali kameralnej oraz kilku salach wielofunkcyjnych, które będą służyły również celom dydaktycznym.
Budynek ma z zewnątrz przypominać formę sprzed wojny. Podczas przekazania budynku w ręce MKiDN pokazano wizualizację autorstwa poznańskiego Studia ADS (vide: zdjęcie główne tekstu). Przedstawia gmach nadbudowany o utracone poddasze, z fasadą zbliżoną do oryginału (inne niż przed wojną podziały okienne parteru, bogato ozdobiony gzyms). W połaci dachu widnieje jednak współczesny motyw „kryształowego” przeszklenia na osi głównego wejścia. Nie jest to jednak projekt docelowy. Dyrektor ZSM, Joanna Karpacz informuje, że powstało kilka opcjonalnych koncepcji przeobrażenia budynku.
Zależy nam na jak największej liczbie pomieszczeń do ćwiczeń. W jednej z wersji projektu nasycono nimi odbudowane poddasze. W innej – na tej najwyższej kondygnacji przewidziano też salę koncertową. Druga sala ma powstać w dawnym belwederze.
Miejski Urząd Targu Poznańskiego, proj.: Stefan Cybichowski (1925) — widok belwederu od strony terenów targowych, stan z 1926 roku
© Narodowe Archiwum Cyfrowe, zdjęcie z Ilustrowanego Kuriera Codziennego
miała być calkiem nowa
„Kryształowa” forma miałaby w tym drugim wypadku stanowić doświetlenie foyer prowadzącego do sali. Dyrektor Karpacz dodaje, że – by dysponować jak największą powierzchnią – szkoła chce zachować powojenną dobudówkę do belwederu, której warto przy okazji nadać ciekawszą oraz lżejszą formę i funkcję, np. oranżerii. Z kolei jedna z wstępnych koncepcji przewidująca na poddaszu wyłącznie sale do ćwiczeń zakłada budowę dachu o nieco współcześniejszej formie i innej geometrii.
przyszła siedziba Zespołu Szkół Muzycznych, jedna z koncepcji adaptacji gmachu administracyjnego, proj.: Studio ADS
proj.: Studio ADS, źródło: ZSM Poznań
Walka o metraż nie dziwi, bo jeszcze dziewięć lat temu ZSM miał znaleźć się w wybudowanej od nowa znacznie bardziej okazałej siedzibie w dzielnicy Wilda. Odbyły się nawet dwa architektoniczne konkursy. Drugi trzeba było urządzić po tym, gdy okazało się, że nie wystarczy pieniędzy na budowę szkoły w zamierzonej skali. Jednak i ta inwestycja nie doszła do skutku (więcej na ten temat w artykule A&B wzmiankowanym na początku tekstu).
ZSM zajmował zatem nadal gmach modernistycznego seminarium nauczycielskiego sprzed wojny (proj. Adolf Piller, 1931) – także przy ul. Głogowskiej, ale dalej od centrum, Targów i dworca. Ponad dwa lata temu muzycy musieli się stamtąd wynieść, bo Kościół, do którego należy budynek nie przedłużył umowy najmu. Szkoła przeprowadziła się zatem tymczasowo na peryferie, do biurowców dawnych zakładów metalurgicznych przy ul. Nieszawskiej.
hala nr 2 MTP i Gmach Administracyjny MTP przy ul. Głogowskiej w Poznaniu — widok na wejście na plac PeWuki i „Zieloną Rzekę” od strony Dworca Zachodniego, w tle — na wprost dawny Pałac Targowy
fot.: Jakub Głaz
miastotwórczy ferment
Ulokowanie się w centrum miasta, w dobrze skomunikowanym miejscu będzie zatem dla placówki powrotem z zesłania. Przy okazji zacznie się wreszcie zapowiadane od kilku lat przeobrażenie części targowych terenów w miejsce poświęcone muzyce skupione wokół stworzonego w 2022 roku placu Powszechnej Wystawy Krajowej (PeWuKi). Od roku stanowi on część udostępnionej wreszcie publicznie na co dzień części MTP z przebiegającym przez Targi pieszym pasażem zwanym „Zieloną rzeką” (szerzej na ten temat w naszym tekście z kwietnia 2024). Naprzeciw stojącego przy niej centrum konferencyjnego ma powstać gmach Filharmonii Poznańskiej. Wciąż są to jednak zapowiedzi. Konkurs na nową siedzibę zapowiadano trzy lata temu. Do dziś Miasto nie ogłosiło żadnych decyzji w tej sprawie.
Szkoła Muzyczna – inwestycja prowadzona przez MKIDN – może stanowić zaczyn muzycznego ośrodka, a jednocześnie – jak czytamy na stronie Ministerstwa:
ma szansę stać się sercem kulturalnym miasta, łączącym funkcje edukacyjne z działalnością artystyczną na rzecz lokalnej społeczności.
Uczniowie ZSM ożywią też zapewne przyległą do szkoły część placu PeWuKi, który nie doczekał się wciąż przebudowy pawilonu nr 2 na halę gastronomiczno-eventową. Budynek ten tworzy większą część wschodniej pierzei placu i ma stać się ożywczym funkcjonalnym łącznikiem miedzy ulicą Głogowską a terenem MTP. Targi już kilka razy anonsowały rozpoczęcie prac nad adaptacją. Bez rezultatu.
plac Powszechnej Wystawy Krajowej — skrajnie po prawej — belweder Gmachu Administracyjnego — przyszłej szkoły
fot.: Jakub Głaz
trzeba działać!
Jakie są kolejne kroki w sprawie adaptacji dawnego gmachu administracyjnego? Budynek jest po audycie energetycznym. Wkrótce zapadną decyzje w sprawie pieniędzy na inwestycję. Dyrektor Karpacz informuje:
Myślimy o dofinansowaniu unijnym, w przyszłym tygodniu będę rozmawiać na ten temat w MKiDN.
Jednocześnie przyznaje, że nie oszacowano jeszcze przybliżonych kosztów adaptacji obiektu. Muszą też zapaść decyzje w sprawie wyboru koncepcji i dalszych prac nad projektami budowlanym i wykonawczym. Czy ich autorem będzie również Studio ADS?
Docelowy projektant zostanie wybrany najprawdopodobniej w przetargu, w trybie zamówienia publicznego.
Gmach Administracyjny MTP przy ul. Głogowskiej 14 w Poznaniu po lewej, po prawej — hala nr 2, na wprost, za bramą, amorficzna przestrzeń między Dworcem Zachodnim a Targami
fot.: Jakub Głaz
Realny termin ukończenia inwestycji to zatem raczej rok 2027. Byłoby dobrze, gdyby do tego czasu władze Miasta zajęły się ucywilizowaniem przestrzeni między przyszłą szkołą a Dworcem Zachodnim (zabiega o to od lat społecznik Tomasz Hejna prowadzący profil Gemela Poznańśka na FB). Dziś jest to dość chaotycznie zagospodarowana przestrzeń z niskiej jakości parkingiem. Tymczasem powinna stanowić atrakcyjne przedpole zarówno dla odrestaurowanego gmachu szkoły, jak i Dworca Zachodniego.
