Projekt Stodoły 2.0 autorstwa Anny Wancel z Politechniki Wrocławskiej, stworzony pod opieką dry Elżbiety Komarzyńskiej-Świeściak to przykład nowoczesnego podejścia do rewitalizacji dziedzictwa lokalnego. Tematem opracowania jest koncepcja przebudowy dawnej dzielnicy stodół w Żarkach – miejsca, które niegdyś pełniło kluczową funkcję gospodarczą, a dziś ulega zapomnieniu i degradacji.
lokalizacje zespołów stodół
© Anna Wancel
z przeszłością w dialogu: od funkcji rolniczych po życie społeczne
Stodoły, położone niegdyś poza zwartą zabudową miejską, służyły jako przestrzenie magazynowe i gospodarcze dla rolników mieszkających w miasteczku. Po utracie przez Żarki praw miejskich w wyniku represji po powstaniu styczniowym, mieszkańcy ponownie zaczęli uprawiać rolę – stąd potrzeba budowy nowych zabudowań. Pierwotnie drewniane, po pożarze zostały odbudowane z wapienia jurajskiego i w tej formie przetrwały do dziś.
Projekt Wancel nie tylko podejmuje próbę ratowania tego unikatowego założenia urbanistycznego, ale także odpowiada na współczesne potrzeby społeczno-kulturalne. Centralną ideą jest hasło: „Było, jest, będzie”, które prowadzi narrację całego projektu – od analizy przeszłości po wizję przyszłości z poszanowaniem lokalnej tożsamości.
aksonometria - zespół stodół w Żarkach
© Anna Wancel
wielofunkcyjność z poszanowaniem historii
Koncepcja zakłada podzielenie terenu na czytelne, funkcjonalne strefy. We wschodniej części powstaje strefa mieszkalno-rzemieślnicza, umożliwiająca lokalnym twórcom i rzemieślnikom prowadzenie działalności w sąsiedztwie domów. To nowoczesna forma integracji pracy i życia codziennego, w duchu idei „miasta 15-minutowego”.
W środkowej części założenia zaprojektowano strefę gastronomiczną, która łączy przestrzenie rekreacyjne z handlowymi. Nowe budynki w lekkiej, drewnianej konstrukcji uzupełniają istniejący ciąg stodół, a cały układ respektuje dawną geometrię i skalę zabudowy.
przekrój A-A, elewacje południowe, Żarki
© Anna Wancel
Południowy fragment placu targowego pełni funkcję reprezentacyjną – znajduje się tam wielofunkcyjny plac z pawilonem, który pełni rolę izby regionalnej. To przestrzeń ekspozycyjna, edukacyjna i integracyjna, w której mieszkańcy i turyści mogą poznać historię regionu oraz współczesne działania lokalnych twórców. Wieża widokowa stanowi architektoniczny akcent, zamykając oś widokową i tworząc punkt orientacyjny w krajobrazie.
dialog z krajobrazem i dziedzictwem
Jednym z najważniejszych aspektów projektu jest jego szacunek do istniejącej tkanki urbanistycznej i krajobrazu Jury Krakowsko-Częstochowskiej. Projekt zakłada zachowanie wszystkich istniejących stodół, wkomponowanie nowych funkcji w sposób nieinwazyjny oraz wprowadzenie zieleni i elementów małej architektury, które porządkują przestrzeń i ją humanizują.
strefa gastronomiczna
© Anna Wancel
Dzielnica staje się miejscem przenikania się różnych funkcji – mieszkalnej, handlowej, rzemieślniczej i kulturalnej. Układ przestrzenny oparty na dawnych podziałach zostaje czytelnie zredefiniowany. Na północy zaplanowano „strefę brudną” placu targowego, z zapleczem technicznym i dostawami, a południe to „strefa czysta”, przeznaczona na estetyczne stoiska i przestrzenie rekreacyjne.
W centrum, w istniejących stodołach, powstają uporządkowane stoiska targowe, które zastępują obecny chaos przestrzenny. Projekt przeciwdziała degradacji przestrzeni publicznej i przywraca jej godność – z szacunkiem dla przeszłości, ale z myślą o przyszłości.
strefa mieszkalno-rzemieślnicza
© Anna Wancel
nowoczesność zakorzeniona w lokalności
Stodoły 2.0 to nie tylko projekt rewitalizacji, ale również wizja nowej jakości życia społecznego w małym mieście. Wancel udowadnia, że adaptacja historycznych struktur do współczesnych funkcji nie musi oznaczać ich zatarcia. Wręcz przeciwnie – poprzez odpowiedzialne projektowanie można nadać im nowe życie, a mieszkańcom – nowe miejsce do bycia razem.
stodoła handlowa
© Anna Wancel
To projekt silnie osadzony w lokalnym kontekście, który odpowiada na współczesne wyzwania: pustoszejące centra miast, utratę tożsamości przestrzeni, zanikanie lokalnych więzi. Opracowanie Anny Wancel jest więc nie tylko architektoniczną odpowiedzią na problem zniszczonych dzielnic gospodarczych, ale też społeczną deklaracją, że warto odbudowywać to, co pozornie straciło sens – bo architektura to nie tylko forma, ale również pamięć, wspólnota i przyszłość.
