Rewitalizacja Młynów Automatycznych
w Pardubicach,
projekt: Šépka architekti
Dawne Młyny Automatyczne Winternitza w Pardubicach – jeden z pierwszych projektów Josefa Gočára – przekształcono w nowoczesne centrum kultury i edukacji. Za projekt odpowiada pracownia Šépka architekti, która z niezwykłą dbałością o detal połączyła historyczną zabudowę z nową funkcją miejską. Kluczowym elementem założenia są dwa obiekty: Galeria Miasta Pardubice (GAMPA) i Sféra – warsztaty edukacyjne, mieszczące się w jednej, wyrazistej bryle. Dobór materiałów, jak choćby 30 prób betonu dla uzyskania idealnego odcienia, podkreśla, że szczerość konstrukcji była tu nadrzędną wartością.
Rewitalizacja Młynów Automatycznych w Pardubicach – widok z lotu ptaka
fot. Aleš Jungmann © Šépka architekti
rewitalizacja przez eliminację
Transformacja Młynów Automatycznych rozpoczęła się od odważnego gestu: usunięcia części wtórnej zabudowy. Dzięki temu odsłonięto monumentalny portal wejściowy kompleksu – świadectwo jego industrialnej świetności – i przywrócono mu należną ekspozycję w miejskim krajobrazie. Kluczowe dla nowego układu urbanistycznego było wykreowanie dwóch przestrzeni publicznych o wyraźnie odmiennych funkcjach i charakterach.
Na placu wejściowym posadzono regularny zagajnik platanów, których korzenie zasilane są za pomocą specjalnie zaprojektowanego systemu ceglanej irygacji
fot. Aleš Jungmann © Šépka architekti
Od strony historycznego centrum miasta projektanci ukształtowali reprezentacyjny plac wejściowy. Posadzono tu regularny zagajnik platanów, których korzenie zasilane są za pomocą specjalnie zaprojektowanego systemu ceglanej irygacji – subtelne nawiązanie do przemysłowego dziedzictwa młynów. To miejsce spokoju i kontemplacji, ale też potencjalna przestrzeń dla miejskich targów, wydarzeń plenerowych czy swobodnych spotkań.
Z kolei wnętrze kompleksu wypełnia Dziedziniec Młynów – przestrzeń zdecydowanie bardziej dynamiczna, przygotowana na wystawy, koncerty i przedstawienia teatralne. Projektanci całkowicie wykluczyli ruch samochodowy, tworząc strefę w pełni pieszą. Architektura staje się tu tłem i ramą dla życia miejskiego, a nie jego dominującym elementem.
Model całego kompleksu
© Šépka architekti
kolor jako narzędzie integracji
Jednym z największych wyzwań było zintegrowanie nowej zabudowy z istniejącym, historycznym kompleksem. Kluczowe stało się stworzenie jednolitego języka formalnego, a wybranym narzędziem okazała się... kolorystyka. Nowe elementy – od nawierzchni dziedzińców po elewacje i wnętrza – utrzymane są w palecie ceglanej tonacji, harmonizującej z oryginalną strukturą budynków Gočára. Nawierzchnie wykonane z cegieł i czerwonej zaprawy nie tylko wpisują się w estetykę miejsca, ale też wzmacniają jego tożsamość. Ta decyzja projektowa sprawiła, że pomimo funkcjonalnej i formalnej różnorodności, cały kompleks prezentuje się jako spójny organizm. Cegła, beton, stal kortenowska – każdy materiał ma tu swoje uzasadnienie, a ich zastosowanie nie pozostawia wątpliwości co do konstrukcyjnej szczerości projektu.
Rewitalizacja Młynów Automatycznych w Pardubicach
fot. Aleš Jungmann © Šépka architekti
GAMPA i Sféra – nowe oblicze młynów
Najbardziej spektakularnym elementem transformacji jest powstanie Galerii Miasta Pardubice (GAMPA) oraz Centralnych Warsztatów Politechnicznych Sféra. Oba mieszczą się w jednej, nieregularnej bryle o wielościennym kształcie, częściowo wbudowanej w teren, co nadaje jej dynamiczny, futurystyczny wygląd. Ta nowoczesna struktura domyka przestrzeń Młynów od północy. GAMPA, zajmująca parter, stanowi niejako cokół całego założenia. Jej dach, dostępny dla publiczności, pełni funkcję tarasu widokowego i miejsca integracji z dziedzińcem.
Wnętrze galerii zaprojektowano z myślą o elastyczności – przestrzenie wystawowe można dzielić przesuwanymi ścianami, a latem całkowicie otworzyć parter na zewnątrz, zacierając granicę między wnętrzem a miejskim pejzażem. Nad galerią wznosi się Sféra – nowoczesny ośrodek edukacyjny, dedykowany naukom ścisłym i technologicznym. To przestrzeń, w której uczniowie szkół podstawowych i średnich mogą eksperymentować, tworzyć, konstruować. Budynek mieści sale laboratoryjne, warsztaty stolarskie i tekstylne, a także dwukondygnacyjną salę projekcyjną z kulistym ekranem do symulacji zjawisk przyrodniczych. Dla najmłodszych zaprojektowano strefę zabaw, gdzie nauka odbywa się poprzez działanie.
W trakcie rewitalizacji powstał też nowy obiekt mieszczący Galerię Miasta Pardubice (GAMPA) oraz Centralne Warsztaty Politechniczne Sféra
© Šépka architekti
Cała bryła charakteryzuje się wysokimi, pionowymi ścianami z cegły, przełamanymi dużymi, poziomymi oknami i świetlikami. Płaski dach pokryty jest unikalnymi, trójkątnymi panelami w odcieniach brązowo-czerwonych, tworzącymi geometryczny wzór. Otaczający budynek otwarty plac podkreśla jego współczesny design, tworząc harmonijną symbiozę z historyczną strukturą w tle.
Rewitalizacja Młynów Automatycznych w Pardubicach
fot. Aleš Jungmann © Šépka architekti
szczerość materiału, prostota formy
W całym projekcie Jan Šépka i jego zespół konsekwentnie stosowali zasadę autentyczności architektonicznej. Tam, gdzie widać cegłę, znajduje się mur. Tam, gdzie widoczny jest beton – ukazuje się nośna struktura budynku. Nie ma tu powierzchni udających coś, czym nie są. Tynk został wyeliminowany, a jakość detalu i precyzja wykonania pozwalają materiałom mówić własnym językiem.
Kolorystyczne zestrojenie betonu z cegłą poprzedziły liczne próby. Bloki testowe – aż trzydzieści różnych wariantów – zostały wmurowane w ścianę holu wejściowego jako rodzaj materialnego archiwum procesu twórczego. Ten gest mówi wiele o podejściu pracowni: nie chodziło tylko o efekt wizualny, ale o uczciwość wobec użytkownika, budynku i jego historii.
Młyny Automatyczne na tle panoramy miasta
fot. Aleš Jungmann © Šépka architekti
przestrzeń przyszłości w ramie przeszłości
Transformacja Młynów Automatycznych to projekt, który wykracza poza ramy typowej rewitalizacji. To opowieść o mieście, które nie zapomina o swojej przeszłości, ale potrafi ją twórczo reinterpretować. Zespół Šépka architekti nie tylko przywrócił życie dawnym budynkom – stworzył przestrzeń, która działa na wielu poziomach: jako platforma kulturalna, centrum edukacyjne, miejsce spotkań i symbol przemiany.
Widok na główny budynek Młynów Automatycznych
fot. Aleš Jungmann © Šépka architekti
W Pardubicach powstał kompleks, który nie tylko integruje rozproszone funkcje miejskie, ale redefiniuje pojęcie przestrzeni publicznej w XXI wieku. Młyny Automatyczne nie są już tylko pamiątką po epoce przemysłu – stały się jednym z najbardziej wyrazistych przykładów współczesnej architektury w Europie Środkowej. I przypominają, że najlepsze odpowiedzi na potrzeby współczesności rodzą się wtedy, gdy słucha się miejsca.
Oprac.: Anastazja Dżupina
Ilustracje udostępnione dzięki uprzejmości pracowni Šépka architekti.
