Szansa dla osady Kya Sands. Projekt szkoły Montessori i Centrum Społecznego w RPA

Dobrawa Bies

07 marca '23

Szkoła i Centrum Społeczne została zaprojektowana na wzór tradycyjnej osady

...

+19

Marta Macqueen, mieszkająca w Republice Południowej Afryki absolwentka Wydziału Architektury Politechniki Wrocławskiej zmartwiona sytuacją dzieci z nieformalnej osady Kya Sands w Johannesburgu postanowiła zaprojektować dla nich szkołę w nurcie Montessori oraz centrum społeczne dla dorosłych. Nawiązujące do tradycyjnego budownictwa Zulusów obiekty zapewniają dostęp do edukacji oraz umożliwiają aktywizację zawodową. Dzięki tej wrażliwej pracy Marta otrzymała tytuł drugiej, Najlepszej Absolwentki WAPWr!

Projekt Szkoły Montessori i Centrum Społeczne Osady Kya Sands w Johannesburgu jest pracą dyplomową magisterską wykonaną pod kierunkiem dr hab. Pawła Kirschke, prof. PWr.

autorka postanowiła poprawić sytuację mieszkańców Kya Sands

problem braku dostępu do edukacji

Problem braku wykształcenia w wielu krajach jest ogromny. W Stanach Zjednoczonych wielu młodych ludzi decyduje się przedwcześnie zakończyć naukę ze względu na fundamentalne błędy w systemie edukacji lub na brak zainteresowania szkołą¹. Podobny problem występuje w Republice Południowej Afryki. W społeczności Kya Sands uważa się, że wykształcenie nie jest elementem powodującym polepszenie jakości życia, a jedynie fanaberią. Rodzice, którzy sami nie potrafią pisać czy czytać, nie widzą potrzeby posyłania dzieci do szkół. Sytuacji nie polepsza występujące w tych slumsach skrajne ubóstwo. W Kya Sands rodziny mieszkają w warunkach niewyobrażalnych dla przeciętnego Polaka. Pierwszą zaspokajaną potrzebą jest głód. Zbudowane z dostępnych dla nich materiałów chatki umieszczone są bardzo blisko siebie. Bliskość jednej chaty od drugiej sprawia ogromne zagrożenie pożarowe — w razie zaprószenia ognia rodziny tracą wszystko, co udało im się do tego momentu zdobyć. Cała społeczność skupia się jedynie na przeżyciu kolejnego dnia. Dzieci z biednych rodzin często nie chodzą do szkoły, ale stoją na ulicach, żebrząc razem ze swoimi rodzicami. Wiele dzieci od wczesnego dzieciństwa uczy się kraść, rabować domy, porywać samochody oraz ludzi na handel. W ten sposób „zarabiają” na życie, często nie ze względu na drzemiące w nich zło, ale na głód. Dzieci te bez edukacji, pozostają w spirali, która nie pozwala im wyrwać się z biedy i prowadzi do zwiększenia przestępczości — mówi Marta Macqueen.

projekt szkoły i centrum społecznego nawiązuje do tradycyjnych osad

szansa dla Kya Sands

Aby dać szansę na lepsze życie mieszkańcom Kya Sands, autorka postanowiła stworzyć na terenie osady Centrum Społeczne wraz ze szkołą Montessori. Projekt ma za zadanie pokazać, że architekci i architektki mogą odmienić świat dzięki zapewnieniu dostępu do edukacji i uczciwej pracy.

Zespół budynków został zaprojektowany w sposób intuicyjny dla wszystkich jego użytkowników. Strefa wejściowa prowadzi wprost do dużego placu, który otaczają budynki szkolne. Plac ten z drzewem w centrum stanowi serce założenia, z którego rozstępują się ścieżki prowadzące do pozostałych terenów o różnych funkcjach — strefy sportowej, strefy rekreacyjnej zieleni i placu zabaw, strefy farmy warzywnej i zwierzęcej.

budynek klasy dla dzieci w wieku 0-3 lat, rzut i model

szkoła Montessori otoczona zielenią

Szkoła proponowana przez absolwentkę PWr funkcjonuje w metodologii Montessori — zawiera klasy dla dzieci najmłodszych w wieku 0-3 lat, dzieci starszych w wieku 3-6 lat, klasy do edukacji elementarnej niższej dla dzieci w wieku 6-9 lat oraz edukacji elementarnej wyższej dla dzieci w wieku 9-12 lat. W trakcie wspólnych zabaw wszystkie dzieci mają ze sobą kontakt, co pozytywnie wpływa na rozwój emocjonalny i społeczny.

Każda sala lekcyjna jest zaprojektowana dla maksymalnie szesnastoosobowej grupy dzieci, a każde dwie sale mają wspólne zaplecze sanitarne. Pomieszczenia są otwarte na otoczenie i zieleń oraz wpuszczają wiele światła naturalnego do wnętrza. Wszystkie sale wyposażone są w strefę ze stolikami, materacami lub pufami dla dzieci oraz strefę dywanową.

Szkole towarzyszy ogromny teren zielony rekreacyjny oraz uprawny. Strefę rekreacyjną tworzy teren piknikowy, boiska sportowe i otwarta siłownia oraz naturalny plac zabaw. Plac zabaw został stworzony poprzez odpowiednie ukształtowanie terenu i przy wykorzystaniu urządzeń z naturalnych materiałów.

autorka zaproponowała również tereny pod hodowlę zwierząt i uprawy

Strefa upraw składa się z terenu przeznaczonego pod uprawę warzyw i owoców oraz hodowlę zwierząt. W ramach programu nauczania, dzieci mogą zaangażować się produkcję żywności i uczyć o jej powstawaniu. Dodatkowo boma [red. rodzaj ogrodzenia, konstrukcji stawianej wokół obozowiska lub wioski w Afryce w celu ochrony przed zwierzętami] połączona z amfiteatrem zapewnia miejsce spotkań i imprez, ale może służyć także jako skatepark dla młodzieży Kya Sand.

budynek Centrum Społecznego

Centrum Społeczne

Budynek Centrum Społecznego to elastyczna przestrzeń, którą można adaptować w zależności od potrzeb. Znajduje się tam mała biblioteka dla dorosłych oraz dla dzieci, czytelnia oraz sala spotkań, która może być przekształcona na salę do pracy, warsztatów lub spotkań kościoła związanego z pracą fundacji Rare Bear. Pozostałe trzy budynki pełnią funkcje pomocnicze — biuro i pokój nauczycielski są niezbędne do odpowiedniego funkcjonowania szkoły. Kuchnia z jadalnią ma strefę do nauki przygotowania posiłków przez dzieci. Budynek Rare Bear jest przeznaczony dla rodziców uczniów, którzy mogą się tam nauczyć rękodzieła i pracy zarobkowej, na przykład tworzenia szydełkowanych misiów Rare Bear lub przedmiotów z koralików, a następnie sprzedawania ich w zaprojektowanym sklepie.

budynki klas dla starszych dzieci

kopułowe budynki jak wioska Zulusów

Kompozycja i formy zespołu zostały zaczerpnięte z tradycyjnej architektury Zulusów. Kopulaste pawilony autorka zaprojektowała w technice ziemno-cementowego druku 3D o grubych na 50 cm ścianach. W nich znajdują się szkoła, a największy z budynków mieści Centrum Społeczne. Wszystkie obiekty to budynki pasywne ze zwiększonym dostępem do światła dziennego poprzez zastosowanie dużych przeszkleń w przyziemiu, co nadaje im nowoczesny wygląd. Projektowane sale są wysokie, doświetlone i wentylowane otwieralnym świetlikiem. Elewacje autorka pozostawiła w naturalnym kolorze z teksturą betonową druku 3D, a ściany znajdujące pomiędzy otworami okiennymi i drzwiowymi ozdobiła malowidłami Ndebele.

w pawilonach z płaskimi dachami znajduje się m.in. biuro fundacji i pokoje nauczycieli

Położone na zewnątrz kręgu czworoboczne pawilony w drewnianej konstrukcji szkieletowej mieszczą wspomniane pokoje nauczycielskie, biura, studium biblijne, kuchnię, i warsztaty dla dorosłych wraz ze sklepem rękodzieła. Pawilony te przekryte są płaskimi dachami, wykonanymi z belek drewnianych i blachy trapezowej, na których ułożone są panele fotowoltaiczne oraz kolektory słoneczne.

Mój projekt ma za zadanie wspierać rozwój gospodarczy, pozytywnie wpływając zarówno na środowisko przyrodnicze, jak i społeczne oraz techniczno-ekonomiczne. Moim celem było wzmocnienie jakości edukacji, zmniejszenie zakresu głodu i ubóstwa, polepszenie zdrowia i jakości życia oraz warunków sanitarnych [...]. Projekt jest szansą na lepszy start w życiu dzieci z Kya Sands — podsumowuje Marta Macqueen.