TBSy rosną w siłę — nie tylko liczbą, ale i jakością. Po eksperymentalnym bloku na wrocławskich Nowych Żernikach czy spektakularnym sukcesie architektury budynku TBS w Rybniku, kolejne miasto może pochwalić się społeczną mieszkaniówką w dobrym smaku. Tym razem mowa jednak o Warszawie, a dokładniej — Falenicy, gdzie przy ulicy Derkaczy powstał TBS nowoczesny, choć mocno osadzony w tradycyjnej architekturze najbliższej okolicy. Jak wypadła realizacja przygotowana wedle projektu pracowni OPA Architekci?
Falenica, położona na północno-wschodnich obrzeżach Warszawy, niegdyś była zagłębiem architektury jedynej w swoim rodzaju. Właśnie tutaj wykształcił się słynny „świdermajer”, czyli styl zapoczątkowany przez Michała Elwiro Andriolliego, rysownika, malarza i architekta, który w końcówce XIX. wieku postawił nad rzeką kilkadziesiąt willi, łączących w sobie cechy rosyjskich dacz oraz alpejskich domków, okraszonych detalami powstałymi dzięki bujnej fantazji artysty. Mieszkańcy malowniczej wsi, położonej nad rzeką Świder (skąd nazwa stylu), szybko podchwycili nowy sposób budowania, zwiększając liczbę budowli reprezentujących świdermajer do około pół tysiąca.
Nowy Blok TBS w Falenicy
fot.: Rafał Motyl © UM Warszawa
Współcześnie, choć ostało się ich niewiele, świdermajerowskie wille wciąż rozbudzają wyobraźnie historyków, architektów oraz mieszkańców Falenicy, która dzisiaj nie jest już uroczym uzdrowiskiem, a częścią stołecznej dzielnicy Wawer. Zmieniło się tu sporo, bo oprócz willi i domków jednorodzinnych, mieszkańcom Falenica oferuje szkoły, supermarkety, a nawet obszary z zagęszczoną, nieco wyższą zabudową. Jeden z nich znajduje się przy ulicy Derkaczy, gdzie powstał budynek TBS, który łączy dwa światy — bajkowego, XIX-wiecznego świdermajeru, i Falenicy, która stała się współczesną dzielnicą willową, wyposażoną w infrastrukturę XXI wieku. W połowie maja bieżącego roku klucze otrzymali pierwsi lokatorzy — na co mogą liczyć w swoich nowych mieszkaniach?
Nowy Blok TBS w Falenicy
fot.: Rafał Motyl © UM Warszawa
TBS Derkaczy w Warszawie
TBS w Falenicy powstał na rzucie przypominającym literę „U”, z ciasnym dziedzińcem pomiędzy równoległymi skrzydłami. Na czterech kondygnacjach naziemnych rozplanowano 66 mieszkań o metrażach od 34 do 75 metrów kwadratowych, które występują w układach 1-, 2-, 3- i 4-pokojowych. Pod budynkiem znajduje się kondygnacja podziemna, która mieści garaż z miejscem na 67 pojazdów. Dodatkowe miejsca parkingowe dla osób z niepełnosprawnościami znalazły się przed blokiem.
Nowy Blok TBS w Falenicy
fot.: Rafał Motyl © UM Warszawa
Całość wciśnięto w niewielką działkę na skrzyżowaniu ulic Derkaczy i Jagienki, tuż obok wcześniejszego, prywatnego budynku wielorodzinnego. Wkoło mnóstwo zieleni i domów jednorodzinnych, w tym świdermajerowskich willi. Mimo że Falenicki TBS ma cztery kondygnacje naziemne, to ulokowanie dłużej elewacji wzdłuż ulicy Derkaczy sprawia, że nie dominuje on okolicznej zabudowy.
Nowy Blok TBS w Falenicy
fot.: Rafał Motyl © UM Warszawa
świdermajer społeczny
Ponad dwunastometrowy budynek ma na pierwszy rzut oka prostą konstrukcję, jednak diabeł tkwi w szczegółach. Oglądany z zewnątrz, zwraca uwagę przede wszystkim sposobem rozwiązania tarasów balkonowych, które występują w dwóch konfiguracjach. Pierwszy typ to klasyczna, zabudowana z obu stron loggia. Drugi, stanowiący większość balkonów, rozwiązano w formie tarasów występujących przed bryłę budynku, jeden nad drugim. Przy pomocy stalowych słupków zespolono je tak, aby przypominały werandy przed świdermajerowskimi willami. Efekt wzmaga dobór materiałów wykończeniowych — zarówno balustrady balkonów, jak i rozpięte pomiędzy nimi stalowe konstrukcje wykonano w kolorze imitującym lakierowane drewno. Drewnopodobnymi panelami obłożono również fragmenty elewacji w pierwszej oraz ostatniej kondygnacji.
Nowy Blok TBS w Falenicy
fot.: Rafał Motyl © UM Warszawa
Drewniane nawiązania pojawiają się również we wnętrzach budynku, gdzie panele oraz lamele znalazły się na klatkach schodowych; podobną teksturę mają także drzwi prowadzące do mieszkań. Same mieszkania są jasne i przestrzenne, w wielu z nich głównemu pomieszczeniu towarzyszy aneks kuchenny. Lokale zostały częściowo wykończone — skromnie, wszak to budynek społeczny, ale schludnie. W mieszkaniach pojawiło się także podstawowe wyposażenie, na przykład kuchenki.
Nowy Blok TBS w Falenicy
fot.: Rafał Motyl © UM Warszawa
Biorąc pod uwagę docelową grupę najemców, TBS przy ulicy Derkaczy dostosowano do potrzeb osób z niepełnosprawnościami, przede wszystkim tych poruszających się na wózku. Wydzielone miejsca parkingowe są normą, dodatkowo powstały jednak mieszkania zaprojektowane bez barier architektonicznych — pozbawione progów, nawet pomiędzy salonem a tarasem. Łazienki wyposażono z kolei w instalacje sanitarne przeznaczone dla osób z problemami z poruszaniem się. W nowym TBSie w Falenicy powstało 6 takich mieszkań.
Nowy Blok TBS w Falenicy
fot.: Rafał Motyl © UM Warszawa
podwójnie eko
TBS Derkaczy pomyślano również jako budynek ekonomiczny oraz ekologiczny. Koszt budowy obiektu wyniósł około 36 milionów złotych, co w przeliczeniu na metry kwadratowe powierzchni użytkowej daje nieco ponad 8 tysięcy złotych za metr. Budynek będzie również oszczędny w użytkowaniu — jak zapewnia warszawski Urząd Miasta, dzięki zastosowanym rozwiązaniom mieszkańcy nie będą płacić za energię nawet do 9 miesięcy w roku.
Nowy Blok TBS w Falenicy
fot.: Rafał Motyl © UM Warszawa
Wszystko to dzięki wykorzystaniu licznych energooszczędnych technologii — dachowych paneli fotowoltaicznych z magazynem energii, wystarczającym na podtrzymanie działania instalacji przez dwa dni, gruntowych i powietrznych pomp ciepła oraz systemów wentylacji mechanicznej, zdolnych do odzyskiwania ciepła. Dzięki temu udało się stworzyć obiekt, który w słowach Adama Godusławskiego, prezesa zarządu TBS Warszawa Południe, jest jednym z pierwszych, a być może nawet pierwszym pasywnym budynkiem mieszkaniowym wielorodzinnym w Warszawie.
Nowy Blok TBS w Falenicy
fot.: Rafał Motyl © UM Warszawa
podwórko dla każdego
Choć działka, na której powstał TBS Derkaczy nie była wielka, to dookoła budynku pozostało nieco terenu do zagospodarowania. W jego obrębie wyznaczono naziemne miejsca parkingowe, zarezerwowane dla osób z niepełnosprawnościami oraz zaaranżowano przestrzenie wspólne. Co ważne, te służyć będą nie tylko mieszkańcom nowego bloku, ale i całej okolicy, bo TBS na Wawrze nie został ogrodzony:
Projektując ten budynek chcieliśmy zrobić oczywiście dobre miejsce do życia dla mieszkańców, ale też budynek, który nie będzie tylko sypialnią. Tężnia ma charakter integracyjny. Mamy nadzieję, że jak najwięcej mieszkańców bloku, jak i pozostałych mieszkańców Wawra będzie na tych ławeczkach siadać i z tej tężni korzystać. Jest to element architektury dla wszystkich
– mówił podczas wręczenia kluczy pierwszym lokatorom Adam Godusławki, prezes zarządu TBS Warszawa Południe.
Ogólnodostępna tężnia znalazła się na placu frontowym, od strony ulicy Derkaczy. Konstrukcję w formie pionowego walca otoczono zaokrąglonymi ławkami. Te stoją odkryte, bez zadaszenia. To jednak niewielki problem, bo w deszczu tężnia nie działa, a gdy słońce przygrzeje zbyt intensywnie, przez prześwit w parterze łatwo można dostać się na podwórko zaaranżowane pomiędzy dwoma skrzydłami budynku. Jest ono stosunkowo wąskie, skryte w cieniu czterokondygnacyjnej budowli. Przez jego środek biegnie alejka z ławkami, po bokach której rosną trawnik i żywopłoty, które zapewnią prywatność mieszkańcom parteru. Na końcu ścieżki umiejscowiono z kolei niewielki plac.
Nowy Blok TBS w Falenicy
fot.: Rafał Motyl © UM Warszawa
pułapka wizualizacji czy korzystny kompromis?
Choć TBS w Falenicy prezentuje się bardzo dobrze, to nie da się ukryć, że budynek miał wyglądać lepiej. Na wizualizacjach przedstawionych w 2023 roku przez Aldonę Machnowską-Górę, zastępczynię prezydenta Warszawy struktura obiektu była identyczna, jednak barwy wskazywały na nieco lepszą jakość wykończenia, być może nawet w formie całościowego pokrycia budynku drewnianymi, bądź kompozytowymi panelami. Stan obecny nieco odbiega od tego, czego spodziewaliśmy się po udostępnionych dwa lata temu ilustracjach — elewacje w znacznej mierze wykończono jasnymi panelami, które mocno odcinają się od metalowych balustrad balkonowych i stolarki okiennej.
Nowy Blok TBS w Falenicy
fot.: Rafał Motyl © UM Warszawa
Czy powinno to jednak wpłynąć na ocenę budynku, który powstał w ramach budownictwa społecznego, oferuje czynsze w wysokości niecałych 30 złotych za metr kwadratowy, a przy tym jest ekologiczny i dobrze wpisany w najbliższe otoczenie? Budowanie często okazuje się sztuką kompromisów, a w tym wypadku jego ustalenia wydają się bardzo korzystne. Pozostaje mieć nadzieję, że powstałe w ostatnim czasie TBSy, w tym ten falenicki, nie są wyjątkami, a planowane rządowe środki pozwolą zwiększyć udział społecznych zasobów mieszkaniowych, utrzymując przy tym wysoką jakość architektury.
