Ten materiał konstrukcyjny ma wiele zalet: jest wytrzymały, trwały, elastyczny i skraca czas budowy. W Polsce pojawiają się kolejne budynki z drewna CLT. Z korzyścią dla środowiska.
Na świecie są już przykłady budynków z CLT (Cross Laminated Timber), czyli drewna klejonego krzyżowo, wznoszonych z coraz większym rozmachem. Europejskim rekordzistą jest sięgający 85,4 metra budynek Mjøstårnet (proj. Voll Arkitekter) w norweskim mieście Brumunddal. Światowym liderem jest niewiele wyższy (86,6 m) apartamentowiec Ascent w Milwaukee w Stanach Zjednoczonych (proj. Korb + Associates Architects). Ale i to się wkrótce zmieni, bo w australijskim Perth trwa już budowa wieżowca C6 (proj. Elenberg Fraser), który będzie miał ponad 190 metrów wysokości, co uczyni go najwyższym drewnianym budynkiem na świecie. Z kolei w Holandii, w mieście Delft, powstaje dziesięciopiętrowy budynek mieszkaniowy z CLT. Będzie w nim ponad sto mieszkań. Zastosowane w konstrukcji budynku materiały pochodzą z europalet oraz innych drewnianych odpadów.
drewniany biurowiec i biblioteka
W Polsce technologia drewna CLT jeszcze raczkuje — jej upowszechnienie dotyczy przede wszystkim domów jednorodzinnych. Można się jednak spodziewać, że tego typu inwestycji będzie coraz więcej — technologię zaczyna oswajać coraz więcej inwestorów i projektantów.
Jednym z najbardziej wyczekiwanych projektów jest Timber Park (proj. pracownia Ambient) — pierwszy czterokondygnacyjny budynek biurowy w technologii drewnianej, który uzyskał pozwolenie na budowę w Warszawie. Choć wcześniej pojawiły się już inne projekty obiektów biurowych, to nie przekraczały 12 metrów, były to więc budynki niskie. Obiekt będzie miał około 16 metrów wysokości i zostanie zrealizowany z wykorzystaniem drewna klejonego, płyt CLT oraz prefabrykowanych elementów elewacyjnych w systemie szkieletowym. Wybór drewna ma zminimalizować negatywny wpływ budynku na środowisko. Aby pomóc zmniejszyć zużycie energii, ograniczono przeszklenia fasady, pojawią się panele fotowoltaiczne. Za wyborem drewna przemawiało jednak więcej argumentów.
Timber Park (proj.: pracownia Ambient) — pierwszy czterokondygnacyjny budynek biurowy w technologii drewnianej, który uzyskał pozwolenie na budowę w Warszawie
wiz.: Ambient
Wybierając materiały, zwracamy uwagę na ich charakter i estetykę, ale także na pochodzenie, ślad węglowy, co się z nimi stanie po zakończeniu życia budynku: czy będą odpadem, czy mogą zostać wykorzystane ponownie. Drewno jest pięknym i tworzącym zdrowy mikroklimat wnętrz materiałem, który jednocześnie jest odnawialny, ma niski ślad węglowy i potencjał ponownego użycia. Współczesne technologie drewniane mają też wiele zalet: są prefabrykowane, skracają czas budowy, do montażu potrzeba niewielu osób, drewno jest lekkie, więc świetnie nadaje się do nadbudów, przegrody drewniane mają niższe U [współczynnik przenikania ciepła — red.], przy mniejszej niż tradycyjne grubości
— podkreśla Magdalena Pios, właścicielka pracowni Ambient.
Nie będzie to pierwsza realizacja autorstwa pracowni Ambient w technologii drewnianej. We wrześniu 2024 roku na osiedlu Choszczówka w Warszawie otwarto zaprojektowaną przez biuro drewnianą bibliotekę. Została zbudowana z prefabrykowanych elementów w konstrukcji drewnianej. Drewno tworzy elewację oraz pojawia się we wnętrzach, nadając budynkowi naturalny i przyjazny charakter. I tu za wyborem materiału przemawiały argumenty ekologiczne: zastosowanie drewna przyczynia się do minimalizacji śladu węglowego.
biblioteka w Choszczówce (proj.: Ambient) — niewielki budynek na Choszczówce jest jedną z blisko 200 miejskich bibliotek w stolicy
© Ambient
Biblioteka kojarzy się nam z ogromnym budynkiem wtopionym w inne budynki, ze skrzypiącą podłogą, ogromnymi regałami, w które powpychane są książki, z ciężkimi krzesłami i masywnymi stołami. Nasza biblioteka łamie te stereotypy. Mamy tu budynek z drewnianą elewacją, ogromne okna od podłogi do sufitu i przyjazną atmosferę wewnątrz. To miejsce, które jest otwarte i dostępne dla wszystkich
— mówiła podczas otwarcia Anna Majchrzak, burmistrzyni dzielnicy Białołęka
biblioteka w Choszczówce (proj.: Ambient) — obiekt powstał w technologii modułowej z prefabrykowanego szkieletu drewnianego
© Ambient
głęboka czerń i drewno w Marszewie
Pierwszy budynek użyteczności publicznej w Polsce w technologii CLT powstał w 2023 roku na terenie Leśnego Ogrodu Botanicznego „Marszewo” w Gdyni. Projekt wybrano w konkursie zorganizowanym w 2016 roku przez Nadleśnictwo Gdańsk z siedzibą w Gdyni.
Naszym priorytetem podczas projektowania tego budynku było promowanie w Polsce technologii drewna klejonego krzyżowo. Ekologia jest dla nas równie ważnym pryncypium, co piękno, trwałość i użyteczność. Postawiliśmy na drewno, bo w zasadzie jest jedynym materiałem tak przyjaznym człowiekowi i środowisku, ma niski ślad węglowy. Dodatkowo, dzięki zastosowaniu technologii CLT, eliminujemy wszystkie obawy i minusy związane ze stosowaniem drewna, a zyskujemy świetne parametry użytkowe, wytrzymałościowe oraz akustyczne i termiczne
— mówił w rozmowie z A&B Marcin Gierbienis z pracowni Gierbienis + Poklewski.
Leśny Ogród Botaniczny „Marszewo” (proj.: Gierbienis + Poklewski) — to pierwszy budynek użyteczności publicznej w Polsce w technologii CLT
fot.: © Fotomohito
Leśny Ogród Botaniczny „Marszewo” zajmuje powierzchnię niemal 50 hektarów. Obiekt, który tu powstał przybrał minimalistyczną formę i składa się z dwóch osobnych, dwukondygnacyjnych budynków i przeszklonego łącznika. Bryły nawiązują swoją formą do archetypu stodoły. Wzrok przyciąga natomiast kolorystyka budynku. Marcin Gierbienis podkreśla, że projektantom zależało na tym, by ich ingerencja nie była widoczna w zastanym krajobrazie. Elewację wykończono opalanymi deskami, do tej pory w Polsce spotykanymi głównie w elementach wnętrz i meblarstwie. W Marszewie architektom przyświecała praktyczna myśl: wybór takiego wykończenia fasady pozwoli zabezpieczyć elewację przed warunkami atmosferycznymi.
CLT odegra jeszcze kluczową rolę w polskiej architekturze
Technologię drewnianą zdecydowała się zastosować już w 2021 roku pracownia Kuryłowicz & Associates w konkursowym projekcie na budynek Wydziału Stosowanych Nauk Społecznych i Resocjalizacji Uniwersytetu Warszawskiego. Pracy przyznano drugą nagrodę (I miejsce zajął projekt biura Piotr Bujnowski — Architekt), jury doceniło interesującą kompozycję przestrzenną, wrażliwe kształtowanie kompozycji pierzei ulicy Dobrej i poszukiwanie formy architektonicznej pasującej skalą do otoczenia. By ograniczyć emisję gazów cieplarnianych, architekci postawili na wykonanie w technologii żelbetowej wyłącznie słupów i belek głównych tworzących ruszt budynku, pozostała konstrukcja została zaplanowana w technologii CLT wspartej na belkach drewnianych, a konstrukcja całej ostatniej kondygnacji — w technologii drewnianej.
budynek Wydziału Stosowanych Nauk Społecznych i Resocjalizacji Uniwersytetu Warszawskiego — projekt konkursowy Kuryłowicz & Associates, 2021 rok
wiz.: © Kuryłowicz & Associates
CLT oferuje możliwość tworzenia architektury, która jest zarazem nowoczesna i subtelnie nawiązuje do tradycyjnych materiałów, takich jak drewno. Dzięki temu budynek nie tylko harmonijnie wpisuje się w okolicę, ale również podkreśla jej kameralny, zielony charakter. Prefabrykacja elementów CLT umożliwiła także dostosowanie projektu do wymagających warunków przestrzennych i istniejącego drzewostanu, skróciła czas i wpływ budowy na otoczenie. Zastosowanie tego materiału odpowiada na potrzebę tworzenia przestrzeni elastycznej, przyjaznej dla użytkowników i zrównoważonej w każdym aspekcie — od konstrukcji po eksploatację
— mówi Tomasz Pniewski, architekt i analityk pracowni Kuryłowicz & Associates.
Architekt podkreśla, że CLT to technologia, która z biegiem czasu, w obliczu rosnących wymagań środowiskowych i technologicznych, staje się coraz bardziej atrakcyjna.
Łączy w sobie piękno, funkcjonalność i odpowiedzialność wobec środowiska. Lekkość i wytrzymałość tego rozwiązania przypominają o możliwościach, jakie daje natura, a precyzja wymagana przy projektowaniu i prefabrykacji nawiązuje do najlepszych tradycji rzemiosła architektonicznego. CLT, znacznie lżejsze od betonu, pozwala na redukcję obciążeń fundamentów i przyspieszenie prac budowlanych, jednocześnie zmniejszając emisję CO2
— wylicza Pniewski.
W Polsce barierą są jednak przestarzałe przepisy przeciwpożarowe, które ograniczają możliwości wznoszenia wyższych i bardziej zaawansowanych konstrukcji.
Komenda Wojewódzka PSP w Toruniu — projekt konkursowy Kuryłowicz & Associates, 2022 rok
wiz.: © Kuryłowicz & Associates
Projekty takie jak najwyższy budynek wykonany z CLT — Ascent w Milwaukee o imponującej wysokości 86,6 metra pokazują, jak ogromny potencjał tkwi w tej technologii. Wierzymy, że wraz ze zmieniającymi się regulacjami i rosnącą świadomością proekologiczną, CLT odegra jeszcze kluczową rolę w polskiej architekturze.
— przekonuje Pniewski.
Architekci Kuryłowicz & Associates mają już na swoim koncie kilka innych projektów wykorzystujących technologię CLT lub hybrydowe rozwiązania z jej zastosowaniem. Wśród nich znajduje się Komenda Wojewódzka PSP w Toruniu, inspirowana historycznym charakterem miasta, gdzie wiele budynków wzniesiono z drewna. Kolejnym przykładem jest Wydział Informatyki Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego zaprojektowany z hybrydową konstrukcją łączącą drewno i inne materiały. W tym przypadku szczególnie efektownie prezentuje się wnętrze, gdzie drewno tworzy ciepłą, przyjazną atmosferę. Pracownia realizuje także stację antarktyczną im. Arctowskiego, w której elementy konstrukcji i obudowy wykonane są z drewna.
Wydział Informatyki Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego — projekt konkursowy Kuryłowicz & Associates, 2023 rok
wiz.: © Kuryłowicz & Associates
porażka rządowej inicjatywy
A co z zabudową mieszkaniową? Prawdziwy przełom w drewnianym budownictwie w Polsce miała przynieść powołana w 2019 roku państwowa spółka Polskie Domy Drewniane. Choć cele były szczytne: zwiększenie dostępności mieszkań przez budowę dostępnych lokali w energooszczędnych drewnianych budynkach, program okazał się klapą. Potwierdził to w 2023 roku raport Najwyższej Izby Kontroli, według którego spółka zamiast zapowiadanych tysięcy, ukończyła jedynie 31 lokali mieszkalnych i dwa usługowe. A ceny sprzedaży były porównywalne z cenami domów w technologii murowanej. Dodatkowo, audyt zlecony przez obecny zarząd spółki (dostępny na www.gov.pl) wykazał, że zrealizowane inwestycje nie spełniały wymogu energooszczędności, a domy nie były w całości wykonane w technologii drewnianej, wbrew pierwotnym założeniom. Czy program będzie kontynuowany? Do momentu publikacji artykułu spółka Polskie Domy Drewniane nie odpowiedziała na pytania A&B, jak wyglądają jej plany na kolejne lata.
drewniany domek letniskowy — ściany są dziełem przyrody
Jest urokliwy, niewielki, idealny, by odpocząć od miejskiego zgiełku i w dodatku wykonany w technologii CLT. W wiosce Janowiec w Górach Bardzkich, nieodkrytym paśmie Sudetów Środkowych, powstał domek letniskowy wybudowany w technologii CLT. Projekt architektoniczny wykonała Marlena Kilian, wykonawcą był Marek Pioida.
domek letniskowy Hyttee, projekt: Marlena Kilian
fot.: Monika Luniak
Od kilku lat bardzo głośno mówi się o zmianach klimatu. Niewiele jednak rozmawiamy o wpływie branży budowlanej na środowisko naturalne i o tym, że produkując cement, do atmosfery trafia nawet 8 procent dwutlenku węgla z globalnych emisji
— opowiada Marlena Kilian.
Architektka po latach pracy dla branży deweloperskiej przekonała się, jak ogromny wpływ na budynki ma materiał wykorzystywany do ich
budowy.
Pokładam ogromne nadzieje w tym, że CLT przełamie monopol budowania z żelbetu i cementu. Z raportu IPCC z 2022 roku jasno wynika, że wzrost energooszczędności budynków nie wpływa znacząco na redukcję emisji CO2 do atmosfery, ważniejszą rolę odgrywa materiał stosowany podczas budowania oraz proces jego produkcji. Dlatego dostrzegam potencjał w zmianie materiałów budowlanych na te bardziej zrównoważone, jak właśnie CLT. Ponadto drewno jest produktem bardzo trwałym, estetycznym i dobrze wpływającym na mikroklimat we wnętrzach
— tłumaczy Kilian.
Domek swoim kształtem nawiązuje do tradycyjnej zabudowy sudeckiej. Jest to prosta bryła z dwuspadowym symetrycznym dachem na planie kwadratu. Ma około 26 metrów kwadratowych powierzchni użytkowej. Na elewacji: opalone drewno, które wykorzystano również do pokrycia dachu. Jednak w 2018 roku, kiedy twórcy Hyttee rozpoczęli prace nad projektem, wyzwaniem okazało się zdobycie paneli CLT, wtedy nad Wisłą nie były jeszcze dostępne.
domek letniskowy Hyttee, projekt: Marlena Kilian | przekrój
fot.: Maciej Ławniczak | © Marlena Kilian
Zostały sprowadzone z Austrii. Wiązało się to oczywiście z wyższymi kosztami transportu. Samo projektowanie musi być bardzo dokładne, tak by na budowie oraz podczas montażu nie pojawiały się niepotrzebne problemy techniczne z montażem poszczególnych elementów. Z powodu braku profesjonalnych firm specjalizujących się w CLT, nasze pierwsze dwa domki zostały wybudowane przez nas samodzielnie.
— wspomina Marek Piojda.
Po sukcesie pierwszego domku Hyttee w Górach Bardzkich autorzy Marlena Kilian i Marek Piojda nie zwolnili tempa i stworzyli kolejny projekt w technologii CLT — Hyttee 2.0. Drewnianą elewację przełamują duże przeszklenia przesuwnego okna po północno-wschodniej stronie, skąd rozpościera się malowniczy widok na okolicę. Budynek z trzech stron otacza taras, a po północnej stronie umieszczono wykusz z parapetem-siedziskiem. Nieduża bryła mieści salon z aneksem kuchennym, łazienkę i antresolę oraz pokoje sypialne. Ściany Hyttee 2.0 są dziełem przyrody, gdzie słoje desek paneli CLT tworzą faktury, kolory.
Rynek budowlany musi się zmienić. Obecne światowe trendy wskazują na to, że ludziom zależy na dobru środowiska. Jesteśmy coraz bardziej świadomymi klientami i poszukujemy dobrej jakości produktów. Wiemy, że takim produktem jest CLT
— mówi Marlena Kilian.
Ewa Karendys
więcej: A&B 1/2025 – DREWNO W ARCHITEKTURZE,
pobierz bezpłatne e-wydania A&B
