Grupa Arche to byt specyficzny dla polskiego rynku deweloperskiego. Nie tworzy monofunkcyjnych kompleksów mieszkaniowych, PUM nie jest tam jedynym wyznacznikiem opłacalności projetu, raczej rewitalizuje, niż buduje od zera. Po głośnej zapowiedzi rewitalizacji Fabryki Papieru w Konstancinie-Jeziornej, Grupa Arche zamierza zawitać do Tarnowa. Spółka, znana z nadawania nowego życia zabytkom, ma zamiar tchnąć w zrujnowany Młyn Szancera w Tarnowie nowy rytm. Co planują w XIX-wiecznym zabytku?
Historia budynku, który ma stać się kolejną „perłą” w rewitalizacyjnej koronie Arche sięga 1846 roku, kiedy Henryk Szancer, przemysłowiec handlarz i filantrop pochodzący z Andrychowa zdecydował się wybudować w Tarnowie młyn parowy. Nowoczesny, jak na owe czasy obiekt, w 1939 roku przejęli hitlerowcy, zaś po wojnie zakład został znacjonalizowany i kontynuował produkcję.
Stan Młyna Szancera na początku trzeciego millenium nie był najgorszy, skoro jeszcze do 89 roku działała tam produkcja. Po jej zaprzestaniu, na zagospodarowanie tego miejsca było kilka pomysłów. Młyn, który w ramach reprywatyzacji przeszedł w ręce prywatne, miasto Tarnów odkupiło, snując plany o utworzeniu w tym miejscu nowoczesnego centrum kultury „Młyn Sztuki". W zabytkowych murach odbyło się wówczas kilka wystaw, kompleks odwiedził nawet Andrzej Wajda, który odebrał tam nagrodę im. Jana Szczepanika. Szybko okazało się jednak, że koszt przekształcenia budynku znacznie przerasta ówczesne możliwości miasta. Przez moment prowadzone były rozmowy dotyczące przekazania obiektu Ministerstwu Kultury, ostatecznie jednak XIX-wieczny młyn trafił w ręce prywatnego inwestora Piotra Kudelskiego, który planował urządzić w nim hotel.
Młyn Szancera w Tarnowie obecnie
pożary w Młynie Szancera
W drugiej dekadzie XXI wieku nastały jednak dla Młyna trudne czasy. W 2015 roku miały miejsce dwa pożary, które doprowadziły obiekt do stanu ruiny. Wydarzenia, które — jak określił sąd — miały być celowymi podpaleniami, nie doprowadziły jednak do wyburzenia obiektu; stare mury wytrzymały. Co więcej, po niszczycielskim incydencie końca dobiegła wieloletnia procedura wpisu obiektu do rejestru zabytków. Po raz kolejny Młyn Szancera stanął w płomieniach w 2021, a ostatni pożar miał miejsce jeszcze w ubiegłym roku — ponownie był to wynik podpalenia, a tym razem sprawcę udało się nawet złapać.
Młyn Szancera w Tarnowie obecnie
jak feniks z popiołów
Wieloletnie zaniedbania, brak pomysłu na funkcję oraz następujące jeden po drugim pożary sprawiły, że dziś Młyn Szancera jest tylko cieniem swojej dawnej świetności. Drewniany dach zawalił się, podobnie jak część stropów, próżno szukać śladów okien. Wygląda jednak na to, że Młyn Szancera powstanie jak feniks z popiołów, ponieważ pod koniec marca bieżącego roku Grupa ARCHE, specjalizująca się w rewitalizacji zabytków, ogłosiła plany przekształcenia zabytku w wielofunkcyjny kompleks, pełniący rolę hotelu.
Młyn Szancera przed pożarem, 2012 rok
fot.: Andrzej Otrębski © CC BY-SA 3.0
dalekosiężny plan
Mimo że zakup starego młyna przy ulicy Hugona Kołłątaja w Tarnowie miał miejsce dopiero na początku bieżącego roku, to Grupa Arche wspominała o związanych z nim planach już w 2022.
Grupa weszła wówczas w „komitywę” z właścicielem nieruchomości, Piotrem Kudelskim. Dzisiaj, po transakcji, która miała miejsce w początku bieżącego roku, Arche jest już prawowitym właścicielem zabytku, który przejdzie gruntowny remont. Co zapowiadają specjaliści od rewitalizacji?
Rewitalizacja Młyna Szancera w Tarnowie
© Arche
jak będzie wyglądał odnowiony Młyn Szancera w Tarnowie
W związku ze statusem zabytku, znaczniejsze wyburzenia na terenie Młyna nie wchodzą w grę. Odpowiedni urząd konserwatorski wydał pozwolenie na przebudowę wnętrz budynku, które nie są objęte ochroną, a obecnie — mocno zrujnowane.
najciekawsze jest dla nas to, co zrobił ogień we wnętrzu młyna. Nie będziemy tego odtwarzali. Będzie tam taka otwarta przestrzeń przez wszystkie kondygnacje w tej głównej części. W tej części niespalonej znajdą się klimatyczne pokojowe hotelowe. Oczywiście dołożymy do tego nową część budynku, nowe skrzydło, zupełnie z boku. Dlatego widok od frontu będzie bardzo ładny
— przekonywał na łamach Radia Kraków w 2022 roku Władysław Grochowski, prezes Grupy Arche.
Nie wiadomo jednak czy plany te są w pełni aktualne.
Wiemy natomiast, że kompleks przy ulicy Hugona Kołłątaja istotnie ma rozrosnąć się o nową kubaturę, posadowioną prostopadle względem zabytkowych zabudowań. Nowy budynek powstanie w miejscu wcześniejszego laboratorium, które uległo spaleniu w jednym z licznych pożarów. Wydzielony zostanie dzięki temu prostokątny, otwarty dla wszystkich plac, który nada reprezentacyjnego charakteru narożnikowi przy skrzyżowaniu ulic Kołłątaja i Mostowej. Z przedstawionych wizualizacji wynika, że nowa budowla, będzie stonowaną, prostopadłościenną bryłą o jasnej elewacji.
Rewitalizacja Młyna Szancera w Tarnowie, widok od południa
© Arche
Od frontu do zabytkowych zabudowań Młynu Szancera dostawiony zostanie przeszklony parterowy pawilon o funkcji komunikacyjnej, zagospodarowaniu poddane zostanie również przedpole obiektu. Ciekawie prezentują się wizualizacje przedstawiające budynek od tyłu, to jest od strony południowej, gdzie inwestor nie zamierza rezygnować z licznych dobudówek, urozmaicających południową elewację.
We wnętrzach ma znaleźć się 1600 metrów kwadratowych powierzchni usługowej, na której zaplanowano między innymi restaurację i elementy upamiętniające rodzinę Szancerów oraz 170 pokoi hotelowych, w tym 28 ulokowanych w zabytkowych murach.
Młyn Szancera przed pożarem, 2012 rok
fot.: Andrzej Otrębski © CC BY-SA 3.0
kiedy rozpocznie się rewitalizacja Młyna Szancera?
Jak zapowiadano jeszcze w 2022 roku, proces rewitalizacji może zająć około półtorej roku. Teraz informacje potwierdzają się, chociaż rozpoczęcie prac będzie nieco opóźnione:
Budowa rozpocznie się w wakacje, a pierwsi goście będą mogli zatrzymać się w hotelu już w 2027 roku. Planujemy organizację wydarzeń kulturalnych i spotkań społecznych, a hotelowa restauracja będzie dostępna dla mieszkańców i turystów
— informuje Magdalena Sidorowicz, dyrektor sprzedaży i marketingu Arche SA.
Ruiny Młyna Szancera w Tarnowie, 2021 rok
fot.: Mateusz Giełczyński © CC BY-SA 4.0
akcja-rewitalizacja
Młyn Szancera to tylko jeden z wielu projektów rewitalizacyjnych prowadzonych obecnie przez Grupę Arche — jednym z najgłośniejszych w ostatnim czasie jest rewitalizacja kompleksu dawnej Fabryki Papieru w Konstancinie-Jeziornej, powoli rozpoczynają się prace nad rewitalizacją kompleksu Elektrociepłowni Szombierki w Bytomiu.
Sam Tarnów, chociaż już bez Arche, również prowadzi działania rewitalizacyjne. Na początku ubiegłego roku zakończyła się rewitalizacja XIX-wiecznej, neogotyckiej Willi Goldmanówka przy ulicy Gumniskiej 30, (proj. Karol Politynowski), teraz za rewitalizacyjną akupunkturę miasto zabiera się w rejonie rynku, popularyzując pomysł na rozbudowę spalonej kamienicy pod adresem Rynek 6. W 2024 roku upubliczniono projekt aktualizacji Gminnego Programu Rewitalizacji dla Tarnowa, a prowadzone w jego ramach działania koordynować ma Tarnowski Komitet Rewitalizacji w nowej kadencji, który rozpoczął działalność jeszcze w październiku ubiegłego roku.
